Historia Romy stanowi ważne potwierdzenie tego, o czym coraz częściej mówi się w środowiskach naukowych; współwiny lokalnych społeczności za cierpienia Żydów w czasie ery nazistowskiej. Dyskusję tę zapoczątkował w 2000 roku Jan Tomasz Gross, polsko-żydowski emigrant. Przypomniał on historię mieszkańców Jedwabnego, którzy zwrócili się przeciwko swoim żydowskim sąsiadom, i tak podważył obowiązujący wśród badaczy tej tematyki pogląd, że całkowitą winę za zbrodnie w Europie Środkowej ponoszą naziści. Roma tymczasem uświadamia nam, że Żydzi bali się, jeszcze zanim nadeszła hitlerowska inwazja na Polskę w 1939 roku.
Ze wstępu