Krąg pierwszy

"Krąg pierwszy" - tytuł nawiązujący do "Boskiej komedii" Dantego - to kolejna wielka powieść laureata literackiej Nagrody Nobla, A. Sołżenicyna. Autor przeredagowywał tekst wielokrotnie, pracując nad nim w latach 1955 – 1968, zaś ostateczna, siódma wersja ukazała się w roku 1982. Ona to właśnie stała się podstawą obecnego przekładu, który zastąpił pierwsze polskie wydanie powieści opublikowane przez paryski Instytut Literacki w 1970 roku, również w tłumaczeniu J. Pomianowskiego (Michała Kaniowskiego). Na terenie Polski tekst ten został przedrukowany w 1989 roku przez krakowską Oficynę Literacką. Zwykła dla twórczości Sołżenicyna tematyka łagrowa znajduje w "Kręgu pierwszym" swój fabularny kształt w opisie "szaraszki", specyficznej formy więzienia, które w istocie stanowiło instytut badawczy – tu pracujący nad deszyfracją ludzkiego głosu i techniką podsłuchu – a zatrudnieni w nim więźniowie byli często wybitnymi naukowcami. Istotnym uzupełnieniem tekstu powieści, rozszerzanym przez Autora w kolejnych jej wersjach, jest wątek osobistych losów Stalina oraz próba nakreślenia jego portretu psychologicznego. "Krąg pierwszy" należy obecnie do kanonu najwybitniejszych powieści XX wieku, a jego demaskatorska treść stała się ważnym elementem poznania stalinowskiego systemu terroru i zagłady.