To historia wielkiej namiętności miłosnej, nieszczęśliwego romansu między kupcem,Stanisławem Wokulskim a panną z dobrego domu, Izabelą Łęcką, napisana ze znawstwem uczuć a jednocześnie dyskretnie, oszczędnie, bez sentymentalizmu. Temat książki jest starciem się i klęską dwu ideologii: romantycznej i pozytywistycznej w obliczu wielkich przemian politycznych i społecznych, jakie niósł schyłek XIX wieku. Równocześnie B. Prus zaprezentował życie niemal wszystkich warstw ludności Warszawy.