Łódź. Lodsch. Litzmannstadt

Zawarte w niniejszej publikacji szkice o Łodzi, niemiecko brzmiącym Lodsch czy wreszcie zgermanizowanym Litzmannstadt, nie są czymś całkowicie odkrywczym. Przed kilkoma laty kilkakrotnie czynili to uniwersyteccy historycy. Moja opowieść o okupowanej przez nazistów Łodzi jest przede wszystkim prezentacją kilku ważnych zagadnień z dziejów miasta i jego lokalnej społeczności. Starałem się przybliżyć niektóre zagadnienia z Kampanii Wrześniowej, początków germanizacji miasta, genezy i następstw utworzenia getta dla ludności żydowskiej, form działań konspiracyjnych lokalnego podziemia, wreszcie konsekwencji tzw. wyzwolenia w styczniu 1945 roku i tworzenia się nowej, powojennej władzy ludowej. Całość pokazuje fenomen w najnowszej historii miasta szczycącego się swą multikulturowością, narodowością i wyznaniowością, który to fenomen skończył się wraz z II wojną światową i nazistowskimi rządami. Ale nie tylko, albo nie przede wszystkim. Bardziej interesowały mnie osoby, którym przyszło żyć w okupowanym mieście, motywy ich decyzji i możliwości działania, postawy i reakcje. I to bez względu na to, czy były ofiarami, czy oprawcami. Punktem wyjścia były najczęściej konkretne zdarzenia - wybuch wojny, aresztowania, deportacje, terror. Niekiedy impulsem do prezentacji zagadnienia stawał się przedmiot (fotografia, pamiętnik, kartka lub znaczek pocztowy), a więc materialny ślad całej społeczności lub konkretnego człowieka.