Psychologia i życie

Przedmowa do wydania polskiego XV
O Autorach XVI
Przedmowa XVIII

Rozdział 1. Psychologia i Życie 2
Co sprawia, że psychologia jest nauką jedyną w swoim rodzaju? 4
Definicje 4
Cele psychologii 5
Ewolucja nowoczesnej psychologii 8
Historyczne podstawy psychologii 8
Kobiety jako pionierki badań psychologicznych 12
Współczesne kierunki w psychologii 13
Co robią psychologowie? 20
Jak korzystać z tej książki? 25
Strategie studiowania 25
Metody studiowania 26
Podsumowanie: główne zagadnienia 27

Rozdział 2. Metody badawcze w psychologii 30
Proces badawczy 32
Tendencyjność obserwatora i definicje operacyjne 34
Metody eksperymentalne: alternatywne wyjaśnienia i potrzeba procedur kontrolnych 37
Metody korelacyjne 42
Oddziaływanie podprogowe? 43
Pomiar psychologiczny 45
Sposoby osiągania rzetelności i trafności 46
Miary samoopisowe 48 Miary behawioralne i obserwacje 48
Problemy etyczne w badaniach na ludziach i zwierzętach 52
Uzyskiwanie zgody od uczestników badań 52
Szacowanie ryzyka i korzyści 53
Celowe wprowadzanie w błąd 53
Rozmowa wyjaśniająca 53
Problemy w badaniach na zwierzętach 53
jak stać się rozważnym odbiorcą badań naukowych 54
Podsumowanie: główne zagadnienia 57
Dodatek statystyczny 62
Analiza danych 65
Statystyka opisowa 66
Wnioskowanie statystyczne 71
Jak stać się rozważnym odbiorcą statystyki 74

Rozdział 3. Biologiczne i ewolucyjne podstawy zachowania 76
Dziedziczność i zachowanie 78
Ewolucja i dobór naturalny 78
Zmienność w ludzkim genotypie 82
Układ nerwowy w działaniu 87
Neuron 87
Potencjały czynnościowe 91
Przekaźnictwo synaptyczne 94
Neuroprzekaźniki i ich funkcje 95
Biologia i zachowanie 99
Podpatrywanie mózgu 99
Układ nerwowy 104
Struktury mózgowe i ich funkcje 107
Asymetria półkul mózgowych 115
Układ dokrewny 117
Plastyczność i neurogeneza: nasze zmieniające się mózgi 121
Podsumowanie: główne zagadnienia 124

Rozdział 4. Wrażenia zmysłowe i percepcja 128
Zmysłowy obraz świata 130
Bodźce proksymalne i dystalne 130
Psychofizyka 132
Od zjawisk fizycznych do umysłowych 136
Układ wzrokowy 137
Oko ludzkie 137
Źrenica i soczewka 138
Siatkówka 139
Procesy zachodzące w mózgu 141
Widzenie barw 143
Słuch 148
Fizyka dźwięków 148
Psychologiczne wymiary dźwięku 149
Fizjologia słyszenia 150
Inne zmysły 154
Węch 155
Smak 156
Dotyk i zmysły skórne 157
Zmysł równowagi i kinestetyczny 158
Ból 159
Procesy organizujące percepcję 160
Procesy uwagi 160
Zasady grupowania percepcyjnego 162
Integracja przestrzenna i czasowa 164
Percepcja ruchu 166
Percepcja głębi 166
Stałości percepcyjne 169
Złudzenia (iluzje) 173
Procesy identyfikacji i rozpoznawania 175
Procesy typu dół-góra i góra-dół 175
Wpływ kontekstu i oczekiwań 178
Wnioski końcowe 180
Podsumowanie: główne zagadnienia 181

Rozdział 5. Psychika, świadomość i odmienne stany świadomości 186
Treść świadomości 188
Zdawanie sobie sprawy a świadomość 188
Badanie treści świadomości 190
Funkcje świadomości 191
Korzyści ze świadomości 191
Badanie funkcji świadomości 193
Sen i marzenia senne 195
Rytmy dobowe 195
Cykle snu 196
Dlaczego śpimy? 199
Zaburzenia snu 200
Marzenia senne: teatr psychiki 203
Zmienione stany świadomości 206
Przytomne sny 206
Hipnoza 207
Medytacja 207
Środki zmieniające psychikę 210
Uzależnienie i nałóg 211
Rodzaje substancji psychoaktywnych 213
Podsumowanie: główne zagadnienia 220

Rozdział 6. Uczenie się i analiza zachowania 224
Badania nad uczeniem się 226
Czym jest uczenie się? 226
Behawioryzm i analiza zachowania 227
Warunkowanie klasyczne: uczenie się przewidywalnych sygnałów 228
Zadziwiająca obserwacja Pawłowa 229
Procesy warunkowania 231
Czynniki wpływające na proces nabywania reakcji warunkowych 235
Zastosowania warunkowania klasycznego 237
Warunkowanie sprawcze: uczenie się o konsekwencjach 241
Prawo efektu 241
Eksperymentalna analiza zachowania 242
Zależność między zachowaniem a wzmocnieniem 243
Właściwości czynników wzmacniających 248
Rozkłady wzmacniania 249
Kształtowanie zachowania 253
Biologia a uczenie się 255
Dryfowanie w kierunku instynktu 256
Uczenie się awersji do smaku 257
Wpływ procesów poznawczych na uczenie się 259
Badania porównawcze nad procesami poznawczymi 259
Uczenie się przez obserwację 262
Podsumowanie: główne zagadnienia 266

Rozdział 7. Pamięć 270
Czym jest pamięć? 272
Funkcje pamięci 272
Przegląd procesów pamięciowych 274
Krótkotrwałe wykorzystywanie pamięci 276
Pamięć ikoniczna 276
Pamięć krótkotrwała 278
Pamięć operacyjna 281
Pamięć długotrwała: kodowanie i wydobywanie informacji 283
Wskazówki do wydobywania informacji z pamięci 283
Kontekst i kodowanie 286
Procesy kodowania i wydobywania informacji 290
Dlaczego zapominamy? 293
Usprawnianie zapamiętywania informacji niezorganizowanej 295
Metapamięć 297
Struktury w pamięci długotrwałej 299
Struktury pamięciowe 299
Odtwarzanie jako proces rekonstrukcji 304
Biologiczne aspekty pamięci 309 W poszukiwaniu engramu 309
Zaburzenia pamięci 311
Obrazowanie mózgu 312
Podsumowanie: główne zagadnienia 316

Rozdział 8. Procesy poznawcze 320
Badanie poznania 323
Odkrywanie procesów umysłowych 323
Procesy umysłowe i zasoby umysłowe 323
Posługiwanie się językiem 327
Tworzenie przekazów językowych 328
Rozumienie języka 332
Język i ewolucja 335
Język, myślenie i kultura 336
Poznanie wzrokowe 339
Wykorzystywanie reprezentacji wzrokowych 339
Łączenie reprezentacji werbalnych i wzrokowych 341
Rozwiązywanie problemów i rozumowanie 344
Rozwiązywanie problemów 344
Rozumowanie dedukcyjne 349
Rozumowanie indukcyjne 351
Ocenianie i podejmowanie decyzji 353
Heurystyki i ocenianie 354
Psychologia podejmowania decyzji 359
Podsumowanie: główne zagadnienia 366

Rozdział 9. Inteligencja i pomiar inteligencji 370
Czym jest pomiar? 372
Historia pomiaru 372
Podstawowe cechy pomiaru formalnego 373
Pomiar inteligencji 377
Początki testowania inteligencji 377
Testy inteligencji 378
Ekstrema inteligencji 381
Teorie inteligencji 384
Psychometryczne teorie inteligencji 384
Triarchiczna teoria inteligencji Sternberga 386
Teoria wielorakich inteligencji Gardnera i inteligencja emocjonalna 387
Polityczne aspekty inteligencji 390
Historia porównań grupowych 390
Dziedziczność a iloraz inteligencji 391
Środowisko a iloraz inteligencji 394
Kultura a trafność testów inteligencji 396
Twórczość 398
Pomiar twórczości i jej związek z inteligencją 399
Wybitna twórczość 400
Pomiar a społeczeństwo 402
Podsumowanie: główne zagadnienia 405

Rozdział 10. Rozwój człowieka w ciągu życia 410
Badanie rozwoju człowieka 412
Rozwój fizyczny w ciągu życia 414
Rozwój w okresie prenatalnym i w dzieciństwie 414
Rozwój fizyczny w okresie dorastania 419
Zmiany fizyczne w dorosłości 420
Rozwój poznawczy w ciągu życia 422
Poglądy Piageta na rozwój poznawczy 422
Współczesne spojrzenie na wczesny rozwój poznawczy 426
Rozwój poznawczy w dorosłości 429
Przyswajanie języka 431
Odbiór mowy i odbiór słów 433
Uczenie się znaczenia słów 434
Opanowywanie gramatyki 435
Rozwój społeczny w ciągu życia 438
Stadia rozwoju psychospołecznego według Eriksona 438
Rozwój społeczny w dzieciństwie 441
Rozwój społeczny w okresie dorastania 448
Rozwój społeczny w dorosłości 450
Różnice płci biologicznej i płci psychologicznej 454
Biologiczne różnice między płciami 454
Tożsamość płciowa i stereotypy związane z płcią 455
Rozwój moralny 458
Stadia rozumowania moralnego według Kohlberga 458
Rozumowanie moralne z perspektywy płci i kultury 460
Jak się dobrze zestarzeć 461
Podsumowanie: główne zagadnienia 462

Rozdział 11. Motywacja 466 Co to jest motywacja? 468 \
Zastosowania koncepcji motywacji 468
Źródła motywacji 469
Hierarchia potrzeb 473
Odżywianie się 474
Fizjologia odżywiania się 475
Psychologia odżywiania się 477
Zachowania seksualne 484
Zachowania seksualne u zwierząt 484
Pobudzenie i ekspresja seksualna u człowieka 486
Ewolucja zachowań seksualnych 488
Normy seksualne 490
Homoseksualizm 493
Motywacja do osiągnięć osobistych 496
Potrzeba osiągnięć 496
Atrybucje sukcesu i porażki 498
Psychologia pracy i organizacji 501
Podsumowanie: główne zagadnienia 504

Rozdział 12. Emocje, stres i zdrowie 508
Emocje 510
Podstawowe emocje a kultura 510
Teorie emocji 515
Funkcje nastroju i emocji 520
Subiektywny dobrostan 522
Stres życia 524
Fizjologiczne reakcje na stres 524
Psychologiczne reakcje na stres 530
Radzenie sobie ze stresem 536
Pozytywne efekty stresu 543
Psychologia zdrowia 545
Biopsychospołeczny model zdrowia 545
Promocja zdrowia 547
Leczenie 550
Osobowość a zdrowie 555
Wypalenie zawodowe a system opieki zdrowotnej 557
Toast za twoje zdrowie 558
Podsumowanie: główne zagadnienia 560

Rozdział 13. Zrozumieć osobowość człowieka 564
Teorie typów i teorie cech 566
Podział według typów 566
Opisywanie osobowości za pomocą cech 568
Cechy osobowości a dziedziczność 573
Czy cechy osobowości pozwalają przewidzieć zachowanie? 573
Ocena teorii typów i teorii cech 576
Teorie psychodynamiczne 578
Psychoanaliza Freudowska 578
Ocena teorii Freuda 583
Teorie postfreudowskie 585
Teorie humanistyczne 586
Specyficzne cechy teorii humanistycznych 586
Ocena teorii humanistycznych 588
Teorie społecznego uczenia się i teorie poznawcze 589
Teoria oczekiwań Rottera 589
Poznawczo-afektywna teoria Mischela 591
Poznawcza teoria społecznego uczenia się Bandury 592
Teoria inteligencji społecznej Cantor 595
Ocena teorii społecznego uczenia się i teorii poznawczych 595
Teorie jaźni 596
Dynamiczne aspekty samowiedzy 597
Samoocena 598
Kulturowe pojmowanie Ja 599
Ocena teorii jaźni 601
Porównanie teorii osobowości 602
Badanie osobowości 604
Testy obiektywne 604
Testy projekcyjne 607
Podsumowanie: główne zagadnienia 610

Rozdział 14. Zaburzenia psychiczne 614
Natura zaburzeń psychicznych 616
Granice między normą a patologią 616
Problem obiektywizmu 617
Klasyfikowanie zaburzeń psychicznych 618
Etiologia zaburzeń psychicznych 623
Zaburzenia lękowe 627
Uogólnione zaburzenie lękowe 627
Zespół paniki (lęk paniczny) 628
Fobie 629
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne 630
Zespół stresu pourazowego (PTSD) 630
Przyczyny zaburzeń lękowych 631
Zaburzenia nastroju 635
Depresja wielka 635
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe 636
Przyczyny zaburzeń nastroju 637
Depresja a płeć 639
Samobójstwo 641
Zaburzenia osobowości 642
Zaburzenie osobowości z pogranicza (typu borderline) 644
Antyspołeczne zaburzenie osobowości 645
Zaburzenia somatoformiczne i dysocjacyjne 646
Zaburzenia somatoformiczne 646
Zaburzenia dysocjacyjne 649
Zaburzenia schizofreniczne 651
Główne typy schizofrenii 652
Przyczyny schizofrenii 653
Zaburzenia psychiczne w okresie dzieciństwa 658
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) 658
Zaburzenie autystyczne 659
Piętno choroby psychicznej 660
Podsumowanie: główne zagadnienia 662

Rozdział 15. Terapie zaburzeń psychicznych 666
Kontekst terapeutyczny 668
Cele i główne rodzaje terapii 668
Terapeuci i miejsca prowadzenia terapii 669
Kwestie różnic kulturowych i różnic związanych z płcią w psychoterapii 671
Leczenie instytucjonalne w perspektywie historycznej 672
Terapie psychodynamiczne 674
Psychoanaliza Freudowska 674
Późniejsze terapie psychodynamiczne 676
Terapie behawioralne 677
Przeciwwarunkowanie 679
Kierowanie zachowaniem za pomocą zbieżności 682
Terapia oparta na teorii społecznego uczenia się 684
Techniki generalizacji 686
Terapie poznawcze 688
Zmiana fałszywych przekonań 688
Terapia poznawczo-behawioralna 690
Terapie humanistyczne 692
Terapia skoncentrowana na kliencie 692
Terapia Gestalt 693
Terapie grupowe 694
Terapia par i terapia rodzinna 694
Środowiskowe grupy wsparcia 696
Terapie biomedyczne 697
Farmakoterapia 697
Psychochirurgia 701
Terapia elektrowstrząsowa i wielokrotna stymulacja magnetyczna 702
Ocena terapii i strategie profilaktyczne 70
3 Ocena skuteczności terapii 703
Strategie profilaktyczne 707
Podsumowanie: główne zagadnienia 709

Rozdział 16. Psychologia społeczna 714
Konstruowanie rzeczywistości społecznej 716
Początki teorii atrybucji 717
Podstawowy błąd atrybucji 718
Egotyzm atrybucyjny 719
Oczekiwania i samospełniające się przepowiednie 721
Przemożny wpływ sytuacji 722
Role i reguły 722
Normy społeczne 726
Konformizm 726
Podejmowanie decyzji w grupach 732
Posłuszeństwo wobec autorytetu 733
Postawy, zmiana postaw i działanie 737
Postawy a zachowania 737
Procesy perswazji 739
Autoperswazja za pomocą własnych działań 741
Uległość 743
Uprzedzenia 745
Źródła uprzedzeń 746
Skutki stereotypów 747
Przezwyciężanie uprzedzeń 748
Relacje społeczne 750
Sympatia 750
Miłość 752
Agresja, altruizm i zachowania prospołeczne 757
Różnice indywidualne pod względem agresji 757
Wpływ czynników sytuacyjnych na agresję 759
Źródła zachowania prospołecznego 761
Wpływ sytuacji na zachowania prospołeczne 763
Krótki osobisty komentarz na zakończenie 768
Podsumowanie: główne zagadnienia

768 Słownik
772 Bibliografia
794 Indeks nazwisk
843 Indeks rzeczowy do wydania polskiego 855