Kobieta z wydm recenzja

W literackim krajobrazie XX wieku Kobieta z wydm jawi się jako zjawisko osobliwe – powieść subtelnie filozoficzna, paraboliczna, wręcz duszna w swej formie i treści. Kōbō Abe, z chirurgiczną precyzją i egzystencjalną wrażliwością, rozpisuje dramat człowieka, który został uwięziony – nie tylko w dosłownym sensie, lecz przede wszystkim w strukturze ontologicznej bytu.

Fabuła, pozornie minimalistyczna, jest tu jedynie szkieletem, na który nałożono gęstą tkankę refleksji o kondycji współczesnego człowieka. Bohater – entomolog, outsider i racjonalista – trafia do wioski położonej wśród bezkresnych wydm, gdzie zostaje uwięziony w domu wykopanym w piasku. Współdzieląc los z bezimienną kobietą, której codziennością jest bezsensowna walka z przesypującym się piaskiem, staje się uczestnikiem rytuału absurdalnego – i przez to właśnie głęboko ludzkiego.

Forma powieści – sucha, ascetyczna, niemal odarta z ornamentu – sprzyja analizie symbolicznej. Piasek, wszechobecny i nieubłagany, nie jest tylko środowiskiem naturalnym – jest metaforą entropii, bezcelowości, czasu, który zasypuje i rozprasza wszelki sens. W tej przestrzeni Abe przeprowadza wiwisekcję jednostki odartej z wygód cywilizacji: jakby chciał zapytać, co pozostaje z człowieka, gdy pozbawić go kontekstu, społecznych masek, ról?

Centralne napięcie powieści – opór i akceptacja – rozgrywa się nie w sferze fabularnej, lecz mentalnej. Protagonista, próbując uciec, staje się alegorią człowieka Zachodu – postępowego, indywidualistycznego – który nie może pogodzić się z nieprzezwyciężalnością rzeczywistości. Jednak z czasem jego bunt ulega przekształceniu. W kulminacyjnym momencie odnajduje on sens w bezsensie, co przywodzi na myśl doświadczenie zen: wyzbycie się pragnienia staje się drogą do wolności. Nie poprzez ucieczkę, lecz poprzez przejście przez pustkę.

Wielką siłą tej powieści jest jej uniwersalizm podszyty lokalnością. Abe czerpie z kultury japońskiej – obecna tu jest koncepcja mono no aware, melancholijnego piękna przemijania – lecz przetwarza ją przez pryzmat powojennej traumy i literackiego eksperymentu. Jego proza, nasycona ciszą i pustką, bliższa jest Beckettowi niż Kawabatcie.

Kobieta z wydm to dzieło, które nie oferuje pociechy. Nie daje odpowiedzi. Zamiast tego – niczym ziarnko piasku w oku – zmusza do nieustannego drapania, niepokoju, szukania. I być może to właśnie jest jej najgłębszą wartością: prowokuje do myślenia, ale w sposób, który wyklucza łatwe rozwiązania.