Zygmunt Krasiński - nowe spojrzenia

Studia o życiu i twórczości Zygmunta Krasińskiego zebrane w tomie są rezultatem spotkania poświęconego pisarzowi, które odbyło się w Toruniu 27-29 września 1999 roku. Konferencja naukowa zorganizowana przez Zakład Historii Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika nosiła tytuł ,,Zygmunt Krasiński. Spojrzenia po 140 latach" i została zainspirowana rocznicową okazją - 23 lutego 1999 roku upłynęło bowiem 140 lat od śmierci poety. Wobec licznych spotkań upamiętniających romantyczne rocznice: Mickiewicza w 1998, Słowackiego i Chopina w 1999 roku, toruńska sesja była próbą przypomnienia pisarza, bez którego pejzaż polskiego i europejskiego romantyzmu jest niepełny, a który jest coraz słabiej obecny w pamięci polskiej kultury. Rozmowa o Krasińskim prowadzona przez historyków literatury, historyków idei i teatrologów okazała się potrzebna, jeśli mierzyć tę potrzebę liczbą zgłoszonych i wygłoszonych referatów, licznymi głosami w dyskusji oraz obecnością słuchaczy, reprezentujących środowisko nie tylko akademickie, lecz także nauczycielskie i uczniowskie. Formuła konferencji, podobnie jak formuła książki, zakładała różnorodność metodologiczną i wielość perspektyw - stąd tytułowe ,,spojrzenia". Z owej rozmaitości udało nam się wyodrębnić sześć kręgów problemowych. Niektóre spośród nich komponują się w koherentną całość, a zawarte w nich studia są wobec siebie komplementarne. Przykładem może tu być część I zatytułowana ,,W kręgu biografii i psychologii twórczości". Zbigniew Sudolski, wiemy filologicznej biografistyce, i Anna Kubale, ogniskująca swój badawczy dyskurs wokół kategorii ,,czucia egzystencji", unaoczniają, używając odmiennych metod, że Krasiński był osobowością złożoną ze sprzecznych cech i kierował się motywami pozostającymi we wzajemnym konflikcie, a jednocześnie miał wyjątkową skłonność do autoanalizy. Wyraźnie więc widział własną wewnętrzną niekoherencję. Pozostali autorzy podejmują jak gdyby rozważania w tym punkcie, pokazując, w jaki sposób poeta próbował scalać swoją duchowość i osobowość: poprzez sformułowany kodeks etyczny (studium Andrzeja Waśki), doświadczenie wewnętrzne zmierzające do zawieszenia czasu i wyjście ku wieczności aż po eksperymenty z eterem (tekst Izabeli Bilińskiej). Są jednak w książce i takie części, w których dominuje żywioł polemiczny. Bywa on związany z wyraźnie zaznaczonym dążeniem do przekroczenia dotychczasowego horyzontu odczytań twórczości Krasińskiego - na przykład w studiach Grażyny Królikiewicz, Macieja Szargota czy Jarosława Ławskiego (część II: ,,Konteksty i idee"). Fragment książki poświęcony interpretacjom liryki okazuje się w całości polemiczny wobec utrwalonej w badaniach historycznoliterackich tezy o słabości artystycznej wierszy Krasińskiego. Bywa jednak i tak, że sąsiadujące teksty proponują odmienną perspektywę oglądania twórczości Krasińskiego i nawiązuje się między nimi interesujący dialog; przykładem mogą być tutaj spojrzenia na historiozofię Krasińskiego w studiach Piotra Chlebowskiego i Mariana Śliwińskiego czy na podstawy ideowe Nie-Boskiej komedii w tekstach Bogdana Burdzieja i Krzysztofa Bilińskiego. Interpretacyjnym partiom książki patronuje pytanie, rzadko zresztą formułowane wprost, jak czytać Krasińskiego dzisiaj, czy metody współczesnej hermeneutyki odsłonią nowe i ważne aspekty tej twórczości, czy też będzie ona coraz wyraźniej należała do szacownego muzeum pamiątek? Jakkolwiek odpowiedzi są niejednoznaczne i odmienne u poszczególnych autorów, to argumentacja prowadząca do ich sformułowania odsłania zapomniane lub niedostrzeżone wcześniej strony utworów pisarza. Dwie ostatnie części: ,,Literackie dialogi" i ,,Recepcja" przynoszą aspektowe, a nie systemowe ujęcie zagadnienia recepcji, pokazując życie dziedzictwa Krasińskiego nie tylko w jego historycznoliterackim wymiarze, lecz także teatrologicznym (studium Edwarda Krasińskiego), literackim (studium Jacka Bartyzela) czy metabadawczym (tekst Zbigniewa Przybyły).