Zbrodnia i kara recenzja

Jakoś nie po drodze było mi z Dostojewskim, lubię jego małe formy (Biedni ludzie, Gracz) ale od powieści, dziwacznych i odjechanych, mnie odrzucało. Ale mój przyjaciel, też mól książkowy, zawsze powtarzał, że Dostojewski to nie krótkie formy, jego geniusz tkwi w wielkich powieściach, radził mi zacząć od 'Zbrodni i kary' jako najmniej odjechanej. No to sięgnąłem po audiobooka, znakomicie czytanego przez Filipa Kosiora.

Można książkę traktować jako powieść o zacięciu społecznym; uderza, jak wspaniale Dostojewski pisze o ludzkiej nędzy i upadku, vide opowieść o rodzinie Marmieładowów. Albo historie młodych dziewczyn, które, aby nie umrzeć z głodu, muszą się prostytuować albo wydać za mąż za potworów. Można ją czytać jako thriller, sceny tuż po morderstwie były pełne napięcia, aż nie mogłem słuchać; można wreszcie interpretować jako kryminał, mimo że sprawca jest znany, mamy i śledztwo i różne teorie, kto jest zabójcą.

Tak naprawdę jest to wielki moralitet, o tym czy może jeden człowiek zabić drugiego, czy istnieją racje, wyższe konieczności mogące usprawiedliwić morderstwo. Dostojewski odpowiada, że nie, morderca musi ponieść karę, jeśli nie we własnym sumieniu, to od społeczeństwa.

Oczywiście najwspanialsza jest warstwa psychologiczna, fascynujące jest obserwowanie zaburzeń umysłowych Raskolnikowa, które biorą się olbrzymiego poczucia winy i wyrzutów sumienia. Zresztą wydaje się, że Porfiry Pietrowicz nie był wcale potrzebny Raskolnikowowi do przyznania się, jego potężne wyrzuty sumienia doprowadziłyby go do przyznania wcześniej czy później, po prostu nie był w stanie żyć z tajemnicą zbrodni. W ogóle tyle się nasłuchałem o Porfirym Pietrowiczu w tej książce, a jego rola wydaje się marginalna dosyć, wszystko, co ważne dzieje się w duszy Raskolnikowa.

Książka jest wspaniała, ale ciężka, pełna ważnych i trudnych rozmów, tyle w niej nędzy i cierpienia, tyle śmierci: w trakcie lektury naliczyłem sześć śmierci, większość opisanych dosyć szczegółowo. Wszystko to przytłacza, czyni lekturę trudną i mozolną. To książka, która kładzie się kamieniem na sercu, po niej inne lektury wydają się blade, nieważne, nieistotne. Zrobiłem sobie po niej małą przerwę od literatury pięknej.