Schachnovelle

Niewielka proza, pisana dość kunsztownym językiem niemieckim, a może to tylko kwestia jego austriackiej odmiany. Stylistycznie ma się wrażenie, jakby opowiadana była na początku 20 wieku, choć akcja najwyraźniej toczy się pod koniec lat 60ych. To jedna z szeregu powieści, w której tle (a tu nawet w jej centrum) pojawia się gra w szachy. Autor zastanawia się nad różnorodnością uzdolnień ludzkich, nieco protekcjonalnie rysując postać mistrza szachowego słowiańskiego pochodzenia, który w każdej innej dziedzinie jest nieociosanym gburem, nieledwie półgłówkiem. Czentovic gra, co prawda, mozolnie, ale konsekwentnie i wytrwale pokonuje wszystkich światowych geniuszy, najwyraźniej posiadając talent jedynie do królewskiej gry. Jego przeciwnikiem zostaje człowiek, który więziony w izolatce przez SS w czasie wojny jako powiernik finansów kościelnych, bronił się wtedy przed deprywacją rozgrywając w pamięci tysiące partii szachów sam ze sobą. Interesujący obraz powstawania uzależnień - od gry ale też od przesadnych ambicji - od których prosta droga prowadzi ku szaleństwu.

Wątek powieściowy ukazujący pewien rodzaj martyrologii austriacko-niemieckiej z czasu drugiej wojny światowej, po upadku Rzeszy był niewątpliwie pożądany - sugerowałby bowiem, że byli ludzie w Austrii, którym z Hitlerem nie było po drodze. Zweig jako Austriak pochodzenia żydowskiego został zmuszony do ucieczki z kraju, byłby jednak po wojnie właśnie takim "pożądanym obywatelem". Być może dlatego wznawiano to opo...