Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej

Lata wojny 1939-1944 i następne 1945-1947 to jeden z najtragiczniejszych okresów w dziejach narodu polskiego i ukraińskiego oraz ich współżycia na terenach południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej. Wówczas to doszło na ziemiach etnicznie ukraińskich, zamieszkanych przez ludność narodowościowo mieszaną, do konfrontacji, zderzenia się czterech groźnych nacjonalizmów - niemieckiego i wielkoruskiego oraz ukraińskiego i polskiego. Skutki tego zderzenia odczuły dwa powaśnione od dawna narody, polski i ukraiński [...]. Wszystkie te wydarzenia, walki, przymusowe przesiedlenia inaczej były oceniane przez Polaków i przez Ukraińców. Sprawa ta do dziś nie przestała być bolesna. Historyk czy publicysta zajmujący się tymi problemami narażony jest na zarzut stronniczości propolskiej bądź proukraińskiej. Wzajemne obrzucanie się oskarżeniami prowadzi jednak do nikąd. Celem badań, bez których nie można się obejść, jest poznawanie wydarzeń i zrozumienie ich ówczesnych uwarunkowań. Dopiero to pozwoli zasypywać dzielące oba narody przepaście i krzywdy wyrządzone sobie wzajemnie wybaczyć, jeśli nie można ich zapomnieć. Obie strony walczyły przecież także o zachowanie ojcowizn, co łączy się zawsze z emocjonalnym stosunkiem do spraw. Trzeba też widzieć w tym procesie rolę sil trzecich. Czy jest możliwe maksymalnie obiektywne przedstawienie prawdy historycznej? Tak, jeśli zostaną udostępnione dalsze dokumenty. Nie wiemy jednak, co zostało udokumentowane, a co nie, które dokumenty przetrwały do naszych czasów, a które zniszczono. Tyle możemy powiedzieć dziś.

[Z zakończenia]