System recenzja

Thriller dziejący się w ZSRR w 1953 r. napisany przez Amerykanina. Tu istotna uwaga, jeśli Amerykanin pisze rzecz dziejącą się w Rosji Sowieckiej, to stawiam sobie pytanie: czy to się mogło udać? Pytanie wcale zasadne, bo ludzie zachodni często wykazują się olbrzymią ignorancją w temacie naszego wschodniego sąsiada.

Muszę powiedzieć, że w tej książce wcale nieźle wyszło, rzecz jest sprawnie napisana i trzyma napięcie, chociaż autor popełnił parę błędów, np. oficer NKWD nigdy by nie zastrzelił podejrzanego na miejscu przestępstwa (sam by za to dostał kulkę w łeb). NKWD było organizacją zbrodniczą, ale trzymali się ściśle procedur, ludzi tam zabijano po procesie, albo ginęli w obozie.

Inna niewiarygodność, oto uciekający przed NKWD zwraca się do grupy ludzi w kołchozie, żeby go ukryli i ochronili, i kołchoźnicy mu pomagają! To nie tak, w tamtych czasach, powszechny był strach przed czekistami, a donosicielstwo wręcz kwitło, ludzie dla własnego dobra błyskawicznie wydawali 'wrogów socjalizmu', a czasami sami ich zabijali. No, ale jak to może zrozumieć Amerykanin...

A intryga? Mamy tu historię oficera NKWD, Lwa Demidowa, który zaczyna wątpić w system i w nieomylność organów po tym jak podejrzenia o szpiegostwo padają na jego najbliższą rodzinę. Oczywiście płaci za to wysoką cenę. Drugim ważnym wątkiem książki jest śledztwo w sprawie seryjnego mordercy.

W sumie w książce mamy typowy schemat znany np. z Greshama: samotny bohater walczy z systemem i zwycięża. No cóż, to jest zachodnia konwencja 'happy endu' do której jest przyzwyczajony tamtejszy odbiorca, ale to, co może się zdarza na Zachodzie, zgrzyta w Rosji w 1953 r. Tamten system łamał ludzi jak zapałki, nie można się było z niego wyplątać bez ubabrania się. Niemniej Smith plecie rzecz całą całkiem zgrabnie, mimo tego, że szczęśliwe zakończenie jest mało wiarygodne.

Jest tam jeszcze sporo innych nieścisłości, ale cóż, czepiam się, bo akurat bardzo interesuję się historią ZSRR, w szczególności czasami stalinizmu. Gdyby książka działa się, powiedzmy na Kubie czy w Chinach, to bym nie miał uwag, bo mało wiem o historii tamtych krajów.

Co tam ciekawe, to przedstawienie okropnych warunków życia na prowincji radzieckiej, brud, smród, brak kanalizacji, okropne warunki mieszkaniowe, przemoc i pijaństwo, prostytuowanie się kilkunastoletnich dziewczynek. To całkiem realistyczny obraz i dobrze pokazany przez Smitha.

W sumie dostaliśmy niezły thriller o stalinowskiej Rosji.