Dzień oszusta recenzja

Z dużym zainteresowaniem sięgnąłem po tę książkę, wydaną na początku lat 60., a obecnie wznowioną jako ebook przez wydawnictwo Estymator. Ta skandalizująca proza narobiła w swoim czasie sporo hałasu. Doszło do tego, że w 1963 r. autora gromił publicznie ówczesny władca Polski, Władysław Gomułka, wymachując na partyjnym zebraniu egzemplarzem książki i krzycząc: 'Ten człowiek żyje, tak jak pisze!' (cytuję za: Małgorzata Radocha – 'Gra w butelkę. Biografia Ireneusza Iredyńskiego')

Rzeczywiście, książka jest prowokująca, bo opisuje Iredyński życie outsidera i nihilisty. Utrzymuje się z tego, że tanio kupuje i drogo sprzedaje różne gadżety, kłamiąc przy tym i oszukując na potęgę. Wynajmuje podły pokój, ostro romansuje z kobietami, snuje się po mieście, ostro pije, wdaje się w bójki, a przede wszystkim przez cały czas jest nieszczery, gra, kłamie, udaje, przed innymi, ale i przed sobą. Na przykład tak mówi do siebie: „Do czego ci potrzebne to podwójne udawanie? Wobec siebie i wobec niej?” Prowadzi owe gry w stosunku do kochającej go kobiety, w stosunku do znajomych i nieznajomych wciąż wymyślając niestworzone scenariusze. Często żeruje na litości: „Dawno pana nie widziałem. — Narzeczona zachorowała — odparłem. — I zmieniając głos: — Właśnie wracam z pogrzebu.” Takich kwiatków jest więcej. To manipulator i cynik, odstręczająca, prawdę mówiąc, postać.

W swoich oszustwach i manipulacjach bohater jedzie ostro, wreszcie przegina i dochodzi do tragedii i na tym rzecz cała się kończy. Nie wiemy, czy odpowie za swoje czyny

Paradoksalnie, Gomułka miał sporo racji, bo Iredyński żył jak bohater książki, jego biografka, Małgorzata Radocha pisze, że pił na umór, zmieniał kobiety jak rękawiczki, wywoływał skandale. Marek Nowakowski pisze o nim: „Umiał zwodzić ludzi. Dużo niszczycielskiej siły tkwiło w nim. Siebie i innych niszczył.”

Książka niestety się mocno zestarzała. Może w latach 60. szokowała, bo promowała antybohatera, była protestem wobec małej stabilizacji i komunistycznej beznadziei, teraz tylko irytuje programowy nihilizm autora, muszę powiedzieć, że jest to świetnie napisane, ale jakieś takie efekciarsko puste, sztuka dla sztuki.