Maria Wirtemberska "La Princesse W***"

Arystokratka polska, powieściopisarka, komediopisarka, poetka i filantropka.
Urodzona w związku małżeńskim Adama Kazimierza Czartoryskiego (generał ziem podolskich) i Izabeli z Flemmingów, jej prawdziwym ojcem był jednak (najprawdopodobniej) król Stanisław August Poniatowski, który był kochankiem Izabeli. Złośliwi nazywali ją nawet „Ciołkówną” od herbu Poniatowskich[1]. Początkowo wychowywała się w Warszawie w Pałacu Błękitnym. W roku 1782 Czartoryscy przenieśli się do Puław. Otrzymała staranne wykształcenie domowe. Oprócz Madeleine Petit (francuska guwernantka), uczyli ją m.in.: F. Karpiński (1782/1783), F.D. Kniaźnin (od roku 1783), J. Koblański, S. L’Huillier, J.P. Norblin.
28 października 1784 poślubiła w Siedlcach wirtemberskiego księcia Fryderyka Ludwika Würtemberg-Montbéliard, spokrewnionego z rodami panującymi w Prusach (siostrzeniec króla Fryderyka II Wielkiego) i Rosji (brat wielkiej księżnej rosyjskiej, później carycy Marii Fiodorownej). Po rozwodzie Maria Wirtemberska przebywała najczęściej w Warszawie, od roku 1798 do 1804 zimy spędzała w Wiedniu, a lato w Puławach, Sieniawie lub Karlsbadzie (1796). Po III rozbiorze Polski zajęła się stworzeniem w Puławach muzeum pamiątek narodowych. Po rozwodzie Maria Wirtemberska przebywała najczęściej w Warszawie, od roku 1798 do 1804 zimy spędzała w Wiedniu, a lato w Puławach, Sieniawie lub Karlsbadzie (1796). Po III rozbiorze Polski zajęła się stworzeniem w Puławach muzeum pamiątek narodowych.
W latach 1808–1816 prowadziła w Warszawie salon literacki (błękitne soboty), w którym bywał m.in. Julian Ursyn Niemcewicz. Brała udział w posiedzeniach Towarzystwa Iksów. Autorka powieści Malwina, czyli domyślność serca (powst. 1813), uznawanej za pierwszą polską powieść psychologiczno-obyczajową. Własną twórczość literacką zarzuciła po roku 1820.