Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu księgach

Pierwsza od XVII wieku polskojęzyczna wersja dzieła Waleriusza Maksymusa (autorem pierwszego przekładu na nasz język był Andrzej Wargocki w roku 1609). Dzieło ma charakter unikatowy, ponieważ aż do XVII wieku była to jedna z najbardziej poczytnych lektur ze spuścizny antycznej. „Facta et dicta memorabilia” zachowały się w całości, jeśli przyjmiemy, że od samego początku rozplanowane zostało na dziewięć ksiąg. Miały służyć kształceniu retorycznemu (poprzez liczne przykłady i powiedzenia) oraz moralnemu. Autor opisuje w nich obowiązki każdego wobec bogów, a następnie wobec ludzi. Przekazuje naukę o cnotach i wadach natury ludzkiej, zawsze poprzez pozytywne i godne potępienia przykłady z historii. Treść stanowią krótkie opisy postaci rzymskich i obcych oraz wydarzeń, w które wpleciono szereg celnych powiedzeń. Dzieło jest prawdziwą kopalnią wiedzy o różnych przejawach życia Rzymian i Greków. Niewątpliwą wartością przekazu Waleriusza Maksymusa jest to, że pełnymi garściami korzystał z prac przeróżnych autorów, w tym zwłaszcza z pism Cycerona, Salustiusza, Liwiusza, Terencjusza Warrona i wielu innych.

Fontes Historiae Antiquae XXXIX