Jedność fizycznego obrazu świata. Wybór pism społecznych

Max Planck, ojciec rewolucji kwantowej, wielokrotnie był proszony o odczyty na tematy związane z metodologią nauki. Oczekiwano, że skomentuje przemiany w naukach ścisłych i pomoże zrozumieć, jaki świat wyłania się z ustaleń badawczych. Zbiór „Jedność fizycznego obrazu świata” zawiera 9 takich wystąpień z okresu 1909-1941. Niesamowita w lekturze tych tekstów jest głębia przemyśleń, dalekowzroczność i jasność argumentacji. Zakładane szerokie grono ich odbiorców wynika z formuły wystąpień, co ustala ostateczną formę i stopień technicyzacji wykładów. Nie znaczy to jednak, że zawarta w zbiorze treść nie wymaga od odbiorców namysłu i skupienia. Dodatkowo dystans czasu nie jest atutem dla współczesnego czytelnika, wręcz przeciwnie.

Planck wnikliwie rozpatrzył sens pytania o sposób funkcjonowanie przyrody i nieuchronność niepełnej o niej wiedzy. W swoich analizach przedyskutował pojęcia związane głównie z determinizmem, stopniem antropomorfizacji przedmiotu badań, przyczynowością i probabilistyką. Przykłady przytoczone na poparcie stawianych tez pochodziły w większości z fizyki doświadczalnej i teoretycznej, choć profesor sięgał i do chemii czy biologii. Całość, to wspaniałe spotkanie z umysłem pełnym pokory, zaangażowania i miłości do nauki.

Ciekawe okazało się prześledzenie rozumowania Plancka w tematach, które nie miały wtedy jeszcze rozwiązania. Zawiesił świadomie i z wyczuciem jednoznaczność analizy możliwego następcy mechanistycznego podejścia do fizyki, które...