Małopolska w VI-X wieku. Studium archeologiczne

Dotychczas Małopolsce we wczesnym średniowieczu poświęcono dwie monografie archeologiczne – Elżbiety Dąbrowskiej i Andrzeja Żakiego. Jacek Poleski uznał, że badania postąpiły od tamtej pory (lata 70.) naprzód na tyle, że warto przygotować nową monografię. Dzięki temu otrzymujemy syntezę opisującą, jak kształtowała się Małopolska od momentu zasiedlenia przez słowiańskich kolonizatorów do momentu aneksji przez państwo Piastów. Całość rozpisana została na 9 rozdziałów. Na początek poznajemy podstawy datowania i charakterystykę osadnictwa. Na bliższą uwagę zasłużyły sobie gospodarka, uzbrojenie i biżuteria. Książkę kończą rozdziały zajmujące się kulturą symboliczną i przemianami kulturowymi. Podstawową kwestią są oczywiście podziały chronologiczne. Jak prezentuje to Autor, ceramikę wyłącznie ręcznie lepioną (niezdobioną) stosowano do około połowy VII wieku. Nie muszę dodawać, że jest to najbardziej popularny i czuły na innowacje produkt kulturowy i z tego powodu wdzięczny do zastosowania jako przedmiot datujący. Oczywiście trzeba tu dodać wiele zastrzeżeń, ale Poleski jest w tej kwestii znakomicie rozeznany. Najstarsze naczynie wytworzone z użyciem wolnoobrotowego koła garncarskiego pochodzi sprzed połowy VII w. z Krakowa-Wyciąża (datowanie dendrochronologiczne po 625 r.). Przez jakiś czas stosowano obie techniki, tzn. produkowano zarówno naczynia lepione ręcznie jak i obtaczane w górnych partiach. Całkowite obtaczanie zastosowano dopiero przed początkiem X w. Również w IX w. (może na przełomie VIII/IX) rozpoczęło się zdobienie brzuśca równoległymi liniami. Mniej więcej tym przedziałom czasowym odpowiadają wyróżnione fazy archeologicznych przemian na terenie Małopolski, tj. fazy I, II i III.