Ciemnogród to państwo opanowane przez ciemnotę, zabobon i nędzę, do którego po ?naukę? zdążają pielgrzymki z całego świata. Dzieło najbardziej poruszyło kręgi duchowieństwa słusznie dopatrujące się w powieści aluzji do swego stanu. Przyczyniło się m.in. do dymisji S. K. Potockiego z urzędu ministra oświecenia publicznego.