PZPR jako machina władzy

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza była najważniejszą organizacją Polski komunistycznej. Jej aparat stanowił rdzeń systemu politycznego, a jej najwyższe organy – rzeczywiste centrum władzy PRL. Kolektywnym dyktatorem Polski Ludowej było kierownictwo PZPR – nieliczne grono mężczyzn „z I sekretarzem KC PZPR na czele” (jak głosiła sakramentalna formuła). Bezpośrednio lub za pomocą podległego sobie aparatu Komitetu Centralnego partyjni przywódcy kształtowali i nadzorowali ciała prawodawcze, rząd i administrację państwową, sądy i prokuraturę, wojsko i służby policyjne oraz olbrzymią administrację gospodarczą. Podporządkowane im były również mass media oraz organizacje społeczne. PZPR była sama masową organizacją. W szczytowym momencie liczyła ponad 3 mln członków i kandydatów, czyli 12 proc. dorosłych Polaków. Ponadto była swoistym producentem ideologii wpajanej członkom partii i ogółowi podległej ludności.

Kluczowa rola PZPR w historii Polski drugiej połowy XX w. jest oczywista dla każdego, kto zajmuje się historią PRL lub choćby przez jakiś czas żył w tym państwie. A jednak stan badań nad partią pozostawia wiele do życzenia. Przez dwadzieścia lat od jej rozwiązania nie doczekała się naukowej monografii, a bibliografia poświęconych jej artykułów jest zaskakująco krótka.

Niniejszy tom zmniejsza tę dotkliwą lukę w wiedzy, przedstawiając PZPR jako władcę Polski Ludowej. Omawia mechanizmy działania partyjnej „machiny władzy” oraz sposoby, którymi kierowała różnymi dziedzinami życia, organizacjami i instytucjami: od gospodarki narodowej, aparatu bezpieczeństwa i polityki zagranicznej po młodzież i kwestię żydowską.

Książka wydana wspólnie z Instytutem Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk