Stalin. Nowa biografia

Nie jestem znawcą biografii Stalina ani epoki stalinizmu. Po książkę Olega Khlevniuka "Stalin. Nowa biografia" sięgnęłam dzięki zachęcającym recenzjom, tym bardziej że wciąż pamiętam pasjonującą lekturę "Stalin. Dwór czerwonego cara" Simona Montefiorego.
Książki Khlevniuka nie czyta się tak łatwo, chociaż nie jest też męczącą publikacją naukową. Jako zwykły czytelnik z umiarkowaną wiedzą historyczną nie chcę się wypowiadać o stronie merytorycznej, czy jest nowatorska, czy faktycznie obala mity, czy jest przełomowo odkrywcza. Dla mnie lektura była satysfakcjonującą chronologicznie poukładaną historią Związku Radzieckiego, która uzupełniła moje luki wiedzowe i przedstawiła fakty na podstawie nowych (niedawno odtajnionych) moskiewskich źródeł archiwalnych.

Khlevniuk ukazuje postać Stalina (od dzieciństwa, nauki, okresu więzienia i zesłania) w szerokim kontekście historycznym, dzięki czemu dostajemy analizę i ocenę kolejnych procesów historycznych: począwszy od dojścia Lenina do władzy i dramatycznej rosyjskiej wojny domowej, potem podbój, a właściwie uśmiercanie, rosyjskiej wsi poprzez krwawą rewolucyjną kolektywizację i nieskuteczną industrializację, a w rezultacie Wielki Głód na Ukrainie nazywany przez autora "Głodem Stalina" (szczyt 1932-1933 r.) oraz cały stalinowski reżim polegający na mordach, torturach, zsyłkach (szczyt: Wielki Terror 1937-1938), wreszcie błędy II wojny światowej (słabe kierownictwo gospodarcze i wojskowe), bezlitosne poświęcanie żołnier...

Pakt Ribbentrop - Mołotow Khlevniuk próbuje usprawiedliwiać „obawami Stalina”, „możliwość, że do paktu z Hitlerem doprowadziła go izolacja jego państwa oraz poczucie, że jest niedoceniany przez swoich zachodnich sojuszników, zasługuje na poważne rozważenie” (!?). O Powstaniu Warszawskim „1 sierpnia 1944 r., gdy zbliżała się Armia Czerwona, polski rząd na uchodźstwie zorganizował powstanie w Warszawie, celem przejęcia władzy w stolicy przed nadejściem wojsk sowieckich, które prowadziły ze sobą proradziecki rząd. Armia Czerwona z różnych przyczyn zatrzymała swoją ofensywę i Niemcy zatopili powstańców w morzu krwi. Ten tragiczny epizod stał się źródłem ostrego podziału pomiędzy Stalinem a jego sojusznikami, którzy oskarżyli go o celowe wstrzymanie wsparcia dla powstania. Oskarżenie było w dużej mierze sprawiedliwe, ale Stalin, który kierował się swoją własną rzeczywistością, nie miał zamiaru ustępować. Polacy w Londynie nie rozpoczęli powstania po to, by mu pomóc, więc czemu sam miałby im pomagać?” No, rzeczywiście ...