Talowski

Książka Tadeusza Bystrzaka w niezwykle atrakcyjnej formie zapełnia dotychczasową lukę w stanie wiedzy o Teodorze Talowskim – architekcie, dydaktyku i pełnokrwistej postaci schyłku CK Galicji – tygla narodów i kultur. Dziś, po latach przesiadując w kawiarniach Lwowa i Krakowa oraz krakowskiego Kazimierza – przystrojonych starymi meblami i bibelotami, a także spacerując ich ulicami zachwycamy się „duchem” i architekturą fin de sièclu, której współtwórcą był „niesforny” – wymykający się rutynie, projektowym modom i schematom formalnym – Talowski. Artysta ten konstruował romantyczny świat bajkowych form swojej architektury z własnego alfabetu znaków formalnych, wyekstrahowanego z europejskiej tradycji architektonicznej – zwłaszcza z romańszczyzny i gotyku. Nadto, zręcznie operując kontrastami w formowaniu elewacji i tektoniki brył, przy jednoczesnym mistrzowskim „rysunku” rzeźbiarskich detali, kreował swój i... nasz świat – świat pełen marzeń i dziecięcych tajemnic...

dr hab. inż. arch. Jan Kurek
Profesor Politechniki Krakowskiej

Autor dokona, pierwszą na taką skalę w Polsce, kwerendę archiwalną, ikonograficzną, sięgając do zasobów dokumentacyjnych nie tylko Galicji, ale i innych prowincji byłej c. i k. Monarchii (…). Z jednej strony omawiana praca jest wyczerpującym katalogiem dzieł Talowskiego i alchemii jego sztuki. Z drugiej – jest to autorski komentarz na temat kultury architektonicznej nie tylko samego Talowskiego, ale również i jego czasów. I właśnie niesłychanie staranna edytorsko książka, bzi uznanie i respekt, zwłaszcza w obliczu faktu, że bez wątpienia książka jest wydawniczym ewenementem. Jest bowiem i może stać się, dzięki anglojęzycznemu zasięgowi dziełem promującym dziedzictwo polskiej kultury architektonicznej i artystycznej, tym samym lokującym się w rodzinie europejskiego patrymonium.

Teodor Talowski to jeden z najdoskonalszych polskich architektów przełomu XIX i XX wieku. Urodził się w 1857 roku w Zasowie, zmarł w 1910 roku we Lwowie. W trakcie swojego krótkiego, bo trwającego zaledwie 53 lata życia był jednym z bardziej płodnych i aktywnych architektów tamtych czasów co zaowocowało tym, że zdobył wielu naśladowców.

Początkowo stiował w Wiedniu jako wolny słuchacz wykładów Karola Königa. Po dwóch latach przeniósł się na Wydział Budownictwa Lądowego Politechniki Lwowskiej, gdzie rozpoczął nauki u profesora Juliana Zachariewicza. Po otrzymaniu dyplomu architekta wrócił do Krakowa i tam rozpoczął swoją aktywność zawodową, która podzielona była pomiędzy projektowanie i realizację różnego rodzaju obiektów a działalność dydaktyczną. Na początku XX wieku przenosi się do Lwowa, gdzie obejmuje jedną z katedr na Politechnice Lwowskiej. We Lwowie pozostaje już do końca swojego życia, ale równocześnie cały czas czynnie działa na terenie całej Galicji.

Architektura i działalność Teodora Talowskiego zafascynowały krakowskiego artystę Tadeusza Bystrzaka na tyle, że w swoich poszukiwaniach śladów twórczości i życia architekta dotarł on praktycznie do wszystkich miejsc, w których ten tworzył. Wędrówka nie ograniczyła się jedynie do terenów dawnej Galicji (obecnie Polska i Ukraina) - Tadeusz Bystrzak nie pominął także innych miejsc, w których powstawały budowle według projektu Talowskiego, a więc ziem dawnego Królestwa Polskiego, a nawet adriatyckiej wyspy S. Catharina, znajdującej się obok miasta Rovinj w Chorwacji. Z jego pasji badawczej wyrosła niniejsza książka, która jest najpełniejszą jak dotąd prezentacją dzieł Talowskiego i stanowi ważny krok w stiach nad dorobkiem tego jednego z najważniejszych twórców w dziejach architektury polskiej.
dr Zbigniew Beiersdorf