"...was na to zdieś priwiezli, sztob wy podochli" : Kazachstan 1940-1946

Grażyna Jonkajtys-Luba, wychowała się w Augustowie, w rodzinie nauczycielskiej. W dniu wybuchy II wojny światowej była uczennicą klasy maturalnej miejscowego liceum ogólnokształcącego. W 1940 r. wraz z matką i rodzeństwem została deportowana do północnego Kazachstanu. W ciągu 6 lat zesłania wykonywała różne prace polowe w kołchozie - wyrabiała cegły, a przede wszystkim murowała piece i remontowała budynki kołchozowe.