Dzieła zebrane t.3 recenzja

Ten tom dzieł niegdyś kontrowersyjnego autora, który umarł ponad 30 lat temu i jest obecnie zupełnie zapomniany, a niesłusznie, zawiera jedynie minipowieść 'Manipulacja'.

Mamy tu opowieść o rzeźbiarzu, Stefanie Pękale, który dostaje zaproszenie na stypendium artystyczne do Zurychu, jedzie tam bez znajomości jakiegokolwiek języka i poczyna sobie dosyć chuligańsko. To urodzony prowokator i hucpiarz, poza tym ostro pije i wpada w stany deliryczne. Zdaje się, że ma wiele cech Iredyńskiego, który lubił urządzać skandale i z pewnością nie wylewał za kołnierz.

Rzecz jest w duchu postmodernistyczna, bo w książce nic nie jest stałe, króluje prowokacja, awantura, blaga, których najlepszym ucieleśnieniem jest bohater książki, awangardowy rzeźbiarz, ale, jak już wspomniałem, przede wszystkim gość, który uwielbia skandalizować. Przy okazji przeprowadza Iredyński zgrabny atak na duchowy nihilizm i zagubienie wartości Zachodu: wystarczy przywołać prowokację Pękały z zuryskiej galerii i komentarze po niej prasy lokalnej.

Sama akcja jest dosyć wątła, jej integralną część stanowią deliryczne stany Pękały, w których rozmawia z wielką muchą na różne tematy. Ale najważniejszą wartością książki jest język, pisze Iredyński po prostu olśniewająco i można się jego prozą zachwycać wzdłuż i wszerz. Powiedziała onegdaj tłumaczka Teresa Worowska w świetnej książce 'Przejęzyczenie’ : „Coraz mocniej utwierdzam się w przekonaniu, że postępujący proces upadku języka można odwrócić tylko poprzez czytanie, ale nie współczesnej literatury polskiej, tylko tej dawniejszej. (...) To, czym jest język polski, co umie, do jakich niuansów jest zdolny, można zobaczyć, czytając literaturę polską do lat siedemdziesiątych, góra osiemdziesiątych XX wieku, potem zaczyna się wielka epoka eksperymentowania.” No właśnie, przy Iredyńskim to doskonale widać.

Podam jeden przykład stylu Iredyńskiego, pikantny fragment (dozwolone od lat 16!), który mnie bardzo śmieszy, oto Pękała w Zurychu udaje się do kina z filmami porno (były kiedyś takie...): „siedziałem na sali do połowy zapełnionej mężczyznami, przeważnie byli to robotnicy cudzoziemscy, rozsiadali się dość daleko od siebie, nie tylko dla większego skupienia, ale i z powodów bardziej fizycznych, co zrozumiałem już podczas pierwszej bytności w kinie-sexy, usiadłem obok jakiegoś faceta, wlepiałem ślepia w ekran, a tu nagle coś mi pacnęło na rękę, spojrzałem w bok, facet wpychał z trudnością w portki swój nabrzmiały interes”.

Zatem czytajmy starych pisarzy, nie tylko nowości tygodnia, czy rewelacje miesiąca ze wspaniałymi blurbami!