Inna dusza recenzja

Dożywocie z możliwością ubiegania się o pierwszą przepustkę po 40 latach – taki wyrok usłyszał w lipcu 2000 roku 22-letni wówczas Jacek B., który w wyjątkowo okrutny sposób zabił swego 14-letniego kuzyna, a po trzech latach 16-letnią sąsiadkę. Tę historię spróbował opisać Łukasz Orbitowski w „Innej duszy”.

W książce było ich trzech: Jędrek (czyli Jacek), Darek (czyli jego kuzyn) i Krzysiek. Ot, trzej zaprzyjaźnieni nastolatkowie w niełatwych latach 90. Jędrek i Darek z porządnych rodzin, Krzysiek z ojcem alkoholikiem. Koledzy nie podejrzewali, co drzemie w Jędrku, nie domyślali się jego „innej duszy”, choć po zabójstwie Darka Krzysiek wszystkiego się domyślał. Zabójcy Darka nie wykryto i gdyby książkowy Jędrek nie zamordował swojej młodej sąsiadki, pewnie pierwsza zbrodnia uszłaby mu na sucho. Potem, już zatrzymany, przyznał się i do niej.

Jeśli zamiarem autora było pokazanie tej „innej duszy”, każącej okrutnie zabijać, to to się na swój sposób udało, choć nie udało się tego fenomenu wyjaśnić. Relacje z dawnego procesu nie wspominają nic o badaniach psychiatrycznych młodego zabójcy. I może to jest przejaw geniuszu pisarza: pokazał coś, czego nikt, włącznie z nim samym, nie rozumie.

Przede wszystkim zaś pokazał Polskę lat 90. Pamiętam dobrze te lata. Kraj przechodził powolną metamorfozę z siermięgi PRL-u do bogacącego się stopniowo państwa z gospodarką wolnorynkową. Pisarz znakomicie oddał klimat tamtych lat, ale z perspektywy nastolatków mało ambitnych. Znamienne, że w dość długiej powieści pokazującej zwykłe dni trójki podwórkowych kolegów nie ma ani jednej sceny rozgrywającej się w szkole – całkiem jakby chłopcy do szkół nie chodzili.

Znakomite jest studium alkoholizmu ojca Krzyśka – człowieka to się upijającego, to znów „żałującego za grzechy” i albo obiecującego poprawę, albo błagającego, by go jako niegodnego śmiecia porzucić. Ciekawie pokazana została rodzina Jędrka z porządnym, choć przeciętnym i szarym ojcem, któremu wydaje się, że wychowuje syna na dobrego człowieka i w ogóle nie podejrzewa go o zbrodnicze skłonności.

Jest też wstrząsająca scena z trzema kociętami, której niestety nie da się „odprzeczytać”. Mam nadzieję, że kiedyś zatrze się w mojej pamięci.

W sumie to kawałek ciężkiej strawy. Najlepszy chyba dla tych, którzy w latach 90. byli już dorośli i dobrze pamiętają to pomieszanie brudu i nędzy z nadziejami i mirażem kolorowej przyszłości. Młodsi może będą je sobie w stanie wyobrazić.

Choć nie gwarantuję.