Helena Zaworska

Historyk literatury, znakomity krytyk literacki.

Urodzona w 1930 r. w Gucinie, swój debiutancki tekst zamieściła w 1951 r. w tygodniku „Wieś”. Już rok później rozpoczęła pracę w Instytucie Badań Literackich PAN, wiążąc się ze środowiskiem naukowym na ponad ćwierćwiecze. W latach 1963-1964 przebywała we Francji na stypendium. Jej pierwszą książkę krytyczną – O twórczości Igora Newerlego – opublikował w 1955 r. PIW. Po odejściu z IBL Helena Zaworska nawiązała ściślejszą współpracę z czasopismami kulturalnymi, m.in. prowadząc dział krytyki w „Twórczości”. Swoje cykle recenzenckie zamieszczała również w innych miesięcznikach (np. w „Odrze” – pod tytułem „Dojść do słowa”).

W swym dorobku miała wiele szkiców i rozpraw literackich zebranych w licznych tomach (m.in. „Medaliony” Zofii Nałkowskiej (1961), O nową sztukę. Polskie programy artystyczne 1917-1922 (1963), Antologia polskiego futuryzmu i nowej sztuki (1978), Sztuka podróżowania. Poetyckie mity w twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, Juliana Przybosia i Tadeusza Różewicza (1980). Przyjaźniła się z ks. Janem Twardowskim, któremu poświęciła trzy książki, w tym bardzo popularną długą rozmowę Jestem bo jesteś (1999). Rozmowy, spotkania z ludźmi i dyskusje z nimi były jej pasją. Stawiała wnikliwe pytania, prosiła o szczerość, analizowała bez złośliwości. Świadectwem tego są tomy takie jak Spotkania (1973), Rozmowy z Marią Kuncewiczową (1983), Nam idzie o życie. Dzienne rodaków rozmowy (1991), Szczerość aż do bólu. O dziennikach i listach (1998), Dobrze, że żyłem. Rozmowy z pisarzami (2002).

Jej recenzje i omówienia pisane były piękną polszczyzną, jasnym klarownym stylem, zrozumiałym dla każdego. Wykładała swoje racje przekonująco, nader rzadko się myląc (tak było w przypadku Doroty Masłowskiej). Lektura jej tekstów pokazuje twórcę rzetelnego, dbającego o czytelnika.