Autobiografie

Bez żadnych wątpliwości wybitna książka jednego z autorów, dzięki którym społeczeństwa takich krajów, jak Niemcy czy Austria, odzyskują rys wiarygodności, ponieważ ci autorzy, w końcu także członkowie swej społeczności, bez osłonek ukazują jego nędzę duchową i upadek w czasach, które dziś ogromna większość członków tych społeczności najchętniej ze wstydem przysypałaby popiołem niepamięci lub zastąpiła jakimś korzystniejszym konterfektem.

Z pewnego rodzaju lubością Bernhard pastwi się tutaj nad całymi grupami społecznymi i zawodowymi, jak zwolennicy nazizmu, drobnomieszczanie i kupcy, nauczyciele, księża, lekarze, ale choć niekiedy mamy wrażenie, że jest trochę do nich uprzedzony wskutek wychowania przez dziadka-socjalistę, to jego własne losy zdają się tę jak najgorszą opinię o nich wszystkich w pełni uzasadniać.

Sądy wygłaszane przeciw kościołowi katolickiemu i porównywanie go, podobnie jak nazizmu, do choroby zakaźnej, odnoszą się, jak sądzę, w specyficzny sposób do austriacko-bawarskiego środowiska, w którym oba przeciwstawne systemy, nie pozostawiając miejsca dla innych poglądów (zwłaszcza w małych miasteczkach i wsiach), zdaniem autora wzajemnie się uzupełniają, a jeśli nie pozostają w równowadze, mają tendencję do wyradzania się w tyranię, która zawłaszcza całkowicie ducha społeczności i osobowość poszczególnych jednostek.

Znakomita autobiografia, która przy okazji ukazuje kondycję człowieka w czasach wojny i nazizmu w nazistowskim kraju. Aut...