Bali

Po przeszło ćwierćwieczu, które minęło od mojego czteroletniego pobytu na Bali, pamięć przechowałaby być może jedynie przymglone wspomnienia tropikalnego krajobrazu wyspy, gdyby nie taśmy magnetofonowe nagrywane podczas naszych wieczornych rozmów o balijskiej kosmologii z Ida Bagus Sutarjo, które przetrwały do dzisiaj wraz z jego rodzinną fotografią. Ida Bagus Sutarjo jest balijskim braminem, potomkiem w prostej linii piętnastowiecznego kapłana przybyłego na Bali z Indii, praprzodka wszystkich Balijczyków kasty Brahmana. Ida Bagus jest właścicielem galerii sztuki w wiosce Mas, jest rzeźbiarzem, kapłanem w świątyni Pura Taman lecz nade wszystko jest filozofem. Posiada nie tylko gruntowną wiedzę o swojej religii i jej kosmologii lecz również zdolność i zamiłowanie do jej interpretacji, komentowania i spekulacji nad jej zawiłościami. (Janusz Lenartowicz)