Działalność seminariów nauczycielskich

Opracowanie Zdzisława Stankiewieza dotyczy funkcjonowania szkolnictwa polskiego na północno-wschodnich kresach II RP, widzianego przez pryzmat pracy absolwentów seminariów nauczycielskich. Szkoły te były w założeniu przejściową formą kształcenia pedagogów, lecz przez swoją efektywność to doraźne rozwiązanie stało się modelowe. Seminaria, prywatne i państwowe, zostały zlikwidowane w Polsce do 1939 roku. Nawiązywano do nich w kształceniu nauczycieli także po 1945 roku. Autor opisują seminaria, począwszy od genezy; poprzez społeczno-środowiskowe i polityczne uwarunkowania misji nauczyciela oraz szkoły na kresach; do szczegółowej, a wręcz perfekcyjnej analizy dwóch reprezentatywnych szkół: seminarium ss. niepokalanek (jako żeńskiej szkoły Państwowej) oraz Państwowego Męskiego Seminarium Nauczycielskiego. Autor wyodrębnia dwa zagadnienia. Pierwsze to kwestia repolonizacji. Drugim są losy absolwentów seminariów nauczycielskich, ich przeżycia wojenne i powojenne. Ostatni rozdział oraz zakończenie składają się na finalną refleksję o efektywności polskich seminariów nauczycielskich i ich kulturotwórczej roli na wschodnich kresach Rzeczpospolitej. [...] Autorowi udało się ocalić wiele źródeł unikatowych, nieosiągalnych w Polsce. Istotą novum jest rzetelność opisu wybranych szkół na tle precyzyjnie określonego otoczenia społecznego. Bez znajomości realiów białoruskich oraz języka dokonanie tego byłoby niemożliwe lub groziłoby uzyskaniem fałszywego obrazu zjawiska.