Mniejszość polska na Wileńszczyźnie

Ze wstępu Autora: "Przedmiotem moich zainteresowań są położenie i przemiany polskiej mniejszości na Wileńszczyźnie. W wyniku przebiegających na kilku poziomach analiz, przez sięgnięcie do wielu źródeł i metod, które bliżej charakteryzuję w rozdziale "Założenia teoretyczno-metodologiczne", powstało studium przedstawiające współczesny obraz oraz podstawowe problemy polskiej mniejszości w złożonych poradzieckich realiach niepodległej Litwy. Wspomniane realia interesują mnie w związku z kształtowaniem się nowych stosunków narodowościowych. Następująca w dramatycznych okolicznościach niepodległość państwa litewskiego i litewska transformacja same w sobie nie stanowią tu wyróżnionego przedmiotu zainteresowań, dla autora bowiem są one ważne z perspektywy stosunków narodowościowych. Procesy prawie jednoczesne - transformacja i niepodległość stanowią podstawowe sytuacje do poznania narodu państwowego i najliczniejszej mniejszości narodowej. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku Litwini po raz drugi w dziejach przystąpili do tworzenia państwa narodowego. Szybko stawali się większością w kolejnych wymiarach społecznej struktury, większością zmierzającą do dominacji politycznej, ideologicznej i kulturowej, większością zmierzającą do eksponowania litewskich wartości, wypartych przez radziecki internacjonalizm, pielęgnowanych jedynie w ograniczonym stopniu w życiu prywatnym. Przemiany zachodzące na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych rozbudziły zainteresowania własną etnicznością także wśród Polaków żyjących w Litewskiej SRR, którzy w radzieckich realiach uważali się za zdominowanych i podporządkowanych w stopniu nie mniejszym niż Litwini. Takie okoliczności wyzwoliły aktywność obu nacjonalizmów - polskiego i litewskiego - reprezentowanych przez stający się naród państwowy i zarazem dominującą większość oraz przez polską ludność, która w wyniku zmiany granic i systemu państwowego, pozostając u siebie, stała się mniejszością narodową. Obecność nacjonalizmów, sięgających do dziewiętnastowiecznych źródeł, łagodziły demokratyczne standardy kojarzone z europejskim podejściem do spraw narodowościowych. A ponieważ obie grupy odwoływały się do europejskich powszechników, konflikt polsko-litewski na Wileńszczyźnie nie uległ bałkanizacji.