Polskie remanenty. Szkice o ideowych uwikłaniach polskiej literatury dwudziestowiecznej

Nowa książka Barbary Sienkiewicz, wybitnej znawczyni awangardy poetyckiej XX wieku, zapowiada się bardzo interesująco. Skupia bowiem pod hasłem „ideowych uwikłań" kluczowe problemy poezji i prozy polskiej XX wieku połączone z zagadnieniami dziejów idei, co zostało ukazane na szerokim tle światowego modernizmu i w oświetleniu najnowszych metod literaturoznawstwa. Są tu również ciekawe i uzasadnione tematycznie wycieczki w wiek XIX i XXI. Kwestie podjęte w publikacji mają duży ciężar gatunkowy i pozwalają lepiej zrozumieć sprzeczności polskiego modernizmu w kontekście sytuacji społecznej i politycznej XX wieku. Centralny, poparty wcześniejszymi rozległymi badaniami autorki, jest tu krąg zagadnień „pisarskich wyborów" dokonywanych przez dwudziestowiecznych artystów, uwikłanych ideologicznie poetów awangardowych i prozaików podejmujących problem państwowości w dwudziestoleciu międzywojennym. W części zatytułowanej Polskie mity, utopie, dylematy znalazły się ważne teksty poświęcone skontrastowanym ze sobą mitom konserwatywnym i modernizacyjnym, które jednak w konkretnych realizacjach literackich zyskują niejednoznaczne oblicze. Z recenzji prof. dr hab. Anny Czabanowskiej-Wróbel Duży blok tekstów w pierwszej części książki poświęcony został awangardzie dwudziestolecia i późniejszym do niej nawiązaniom. Awangardy, choć nie tylko one, przesądziły o uczynieniu ważnym punktem odniesienia projektów społecznych wpisanych w nowoczesność: modernizacyjnych i emancypacyjnych, warunkujących w efekcie stosunek do postępu dziejowego, do historii, do rozwoju cywilizacyjnego. Przez kilka tekstów przewijają się -jako główne bądź poboczne - rozważania dotyczące likwidacji resztek feudalizmu oraz stosunku autorów omawianych utworów do rewolucji (...), pisarskie refleksje dotyczące organizacji państwowej (...), kwestia wyboru wzorów organizacji życia społecznego i polskiej nowoczesnej państwowości. W kolejnych szkicach wskazuję dwa takie wzory (...). Jeden korzeniami sięga głęboko wstecz, do tradycji sarmatyzmu, dla drugiego, nowszego, hasłem wywoławczym byłby „amerykanizm" jako synonim nowoczesnego społeczeństwa i liberalnego państwa (...). Intencja tej części książki była niejako podwójna. Celem bowiem nie było wyłącznie pokazanie „historii idei" i ich dwudziestowiecznych wielokierunkowych rewizji, ale też odsłonięcie historycznych źródeł obecnych, jak najbardziej aktualnych, społecznych podziałów.