Pomorze Zachodnie w polskiej nauce, publicystyce i działalności politycznej w latach 1919-1939

Zawarty w tytule niniejszej pracy termin Pomorze Zachodnie należy rozumieć jako część niemieckiej prowincji Pommern leżącą na wschód od Odry (ale ze Szczecinem), bez uwzględnienia zmian, jakie nastąpiły w październiku 1938 r., czyli przyłączenia do niej części Marchii Granicznej. W nowym kształcie prowincja funkcjonowała niecały rok przed wybuchem wojny i ten niedługi okres nie wpłynął na zmianę postrzegania Pomorza Zachodniego przez Polaków. Cezury pracy obejmują natomiast okres od rozpoczęcia obrad konferencji pokojowej w Paryżu w styczniu 1919 r., w wyniku której wykreślony został kształt polskiej granicy zachodniej, do wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r. Na strukturę niniejszej pracy wpłynął fakt, że cały obszar Pomorza Zachodniego nie był w polskiej myśli politycznej traktowany jednolicie. Zdecydowanie największym zainteresowaniem cieszyły się jego wschodnie powiaty: lęborski i bytowski. Przyczyną tego była żyjąca tam spora grupa polskiej (kaszubskiej)1 mniejszości i, co być może istotniejsze, pamięć, że wchodziły one w skład terytoriów postulowanych przez polską delegację na konferencji pokojowej w Paryżu. Dlatego w niektórych rozdziałach, szczególnie dotyczących działań politycznych, większość tekstu poświęcona jest głównie sytuacji w tych nadgranicznych powiatach. Jednak nauka i publicystyka omawianego okresu interesowały się znacznie szerszym terytorium, wykraczającym czasem nawet poza granicę Odry.

Praca składa się czterech rozdziałów, z których pierwszy obejmuje okres wyznaczania i krzepnięcia północno-zachodniej granicy Polski w latach 1919-1920. Już w tym czasie historia Pomorza Zachodniego była przywoływana jako dowód naporu niemieckiego, którego efektem było skurczenie się polskości jedynie do jego wschodnich powiatów. Przyłączenie ziem lęborskiej i bytowskiej do odradzającego się państwa stało się wówczas celem dyplomatów i pragnieniem tysięcy mieszkających tam Polaków (Ze Wstępu).