Rzecz o roku 1863. Uniwersytet Jagielloński wobec powstania styczniowego

Uniwersytet Jagielloński wobec powstania styczniowego to temat ważny dla poznania przeszłości naszej uczelni i jej etosu. Postanowiliśmy połączyć historie instytucji z historiami konkretnych ludzi. Te dwie perspektywy pozwalają [...] na pokazanie lub choćby zasygnalizowanie istotnych faktów historycznych oraz niemniej ważnych przeżyć ludzkich, zogniskowanych wobec jednego, lecz ważkiego wydarzenia politycznego. Powstanie styczniowe przesądziło nie tylko o losach jednostkowych, lecz w dużej mierze także o dziejach uniwersytetu. Było swoistym egzaminem z życia dla naszych studentów i pracowników. Niemal nikt z nich nie pozostał wobec tego faktu neutralny, niemal dla nikogo nie było to wydarzenie nieważne lub mało ważne. Tyle tylko, że powstanie styczniowe jednych porywało, a innych przytłaczało lub odpychało. Jedni gorliwie dążyli do zrywu powstańczego, inni równie ostro się mu sprzeciwiali. [...] Bardzo intensywnie przeżywali swój udział uczestnicy walk powstańczych, których wśród ludzi uniwersytetu było bardzo wielu. Równie intensywnie też przeżywano odmowę wzięcia udziału w powstaniu, z wyboru lub z tchórzostwa. Dla wielu był to moment graniczny w określaniu swej tożsamości. W celu choćby tylko częściowego oddania tego napięcia emocjonalnego przedzieliliśmy narrację naukową o powstaniu wierszami i listami z tamtej epoki.

dr hab. Krzysztof Stopka, prof. UJ (fragment ze Słowa wstępnego)