Studia zachowane w tej książce przypominają pedagogów i wychowawców, którzy przy zachowaniu więzi z tradycją starali się za pomocą swoich pism wpłynąć na przystosowanie edukacji młodego pokolenia do zmieniających się w latach niewoli warunków życia narodowego.Kolejne rozdziały dają przegląd dziejów polskiej oświaty na terenie byłego Królestwa polskiego - od początków wieku XIX po końcowy okres zaborów. Poświęcone zostały Eleonorze Ziemięckiej, Ewie z Wendorffów Felińskiej, Józefie ze Śmigielskich Dobieszewskiej oraz Ignacemu Boczylińskiemu.