Recenzja książki Kiedy księżyc jest nisko

Nadia Hashimi znana jest z pisania o Afganistanie i muzułmańskich realiach. Swoje historie osadza zazwyczaj w ściśle zamkniętych granicach tradycji islamu. Najnowszą książką „Kiedy księżyc jest nisko” udowadnia jednak, że bez problemu potrafi wyjść poza obręb tego świata i przenieść opowieść na nieco wyższy, wręcz uniwersalny poziom. Autorka ma do zaoferowania czytelnikowi już nie tylko kawałek afgańskiej kultury, ale także głęboko ludzką, zaangażowaną historię o kondycji człowieka dotkniętego wojną i uchodźstwem.
Hashimi w „Kiedy księżyc jest nisko” przedstawia nam losy pewnej afgańskiej rodziny, która z dnia na dzień opuszcza owładnięty wojną z Rosją Kabul i wyrusza w podróż do Anglii. Historia opowiadana jest najpierw z perspektywy matki – Feriby. W trakcie rozwoju wydarzeń matka dopuszcza do głosu także swojego syna – Szelima, który jako dorastający mężczyzna musi dźwignąć na sobie odpowiedzialność za rodzinę pozbawioną ojca. Ten dwugłos świetnie uzupełnia się nawzajem, dając czytelnikowi pełen obraz powolnej degradacji i upadku, z jaką musi zmierzyć się każdy uchodźca. Wspólnie z bohaterami przemierzamy nielegalne szlaki przemytu ludzi, przechodzimy przez kolejne punkty graniczne, śpimy na placach zabaw i w podrzędnych motelach. Autorka niemalże na własnej skórze pozwala nam doświadczyć strachu i niepewności, z jaką musi mierzyć się ta wysoko postawiona niegdyś rodzina. Z bezpiecznego, inteligenckiego domu trafia na bruk europejskich stolic, nie oferujących niczego poza deportacją, poniżeniem i obojętnością.

Ale „Kiedy księżyc jest nisko” to opowieść nie tylko o kondycji uchodźcy. To również historia o dorastaniu młodego mężczyzny, zmuszonego do dokonywania ostatecznych wyborów. Postawiony w sytuacji bez wyjścia Szelim nie cofa się przed kradzieżami i przemocą, krok po kroku upada moralnie, by za chwilę podnieść się i przypomnieć sobie o wartościach wpojonych mu przez rodziców. Czytelnik nie ma prawa potępiać postępowania bohatera i nawet nie czuje się w obowiązku tego robić. Tragiczny konflikt jest tak wielki, że każda decyzja Szelima wydaje się być jak najbardziej uzasadniona. Pociąga za sobą jednak konsekwencje, których efekty współcześnie widzimy na ekranach telewizorów. Hashimi boleśnie udowadnia nam, jak powierzchownie traktowane są uchodźcze historie, jak łatwo ulegamy stereotypom, wierzymy jednostkowym, negatywnym zachowaniom, oceniamy, biorąc pod uwagę jedynie pozory. Okazuje się bowiem, że zły wygląd, demoralizacja czy agresywne odruchy nie muszą wynikać z natury człowieka, ale być jedynie sumą wszystkich okrutnych przeżyć, które spotkały go na tej trudnej drodze do wyśnionego szczęścia.