Koh-i-Noor recenzja

Koh-i-noor – Góra Światła, kamień, który oglądany dziś w londyńskim Muzeum Tower, nie robi wrażenia swym obecnie niewielkim rozmiarem. W rankingu największych brylantów na świecie zajmuje dopiero dziewięćdziesiąte miejsce i przewyższają go nawet jego dwaj sąsiedzi z muzealnej gabloty – Cullinan I i Cullinan II. Co więc sprawia, że to jednak Koh-i-noor stał się tak słynnym i cennym łupem, o którym wielu marzyło?

O tym jak wiele znaczył może świadczyć sam fakt, że potężna Kompania Wschodnioindyjska przez długi czas pilnie obserwowała tereny Pendżabu i słynny klejnot, by w połowie dziewiętnastego wieku podporządkować sobie owe tereny, a w artykule III dokumentu, który poddawał najżyźniejsze obszary ziem w Indiach Kompanii Wschodnioindyjskiej napisać po prostu: „Klejnot zwany Koh-i-noor, przejęty od szacha Szudży ul-Mulka przez maharadżę Randźita Singha, zostanie przekazany królowej angielskiej przez maharadżę Lahore.” Spór o klejnot trwa do dziś i jest przyczyną międzynarodowych niesnasek, bowiem rząd indyjski wzywa Wielką Brytanię do jego zwrotu. W niedalekiej przeszłości prawa do kamienia rościli sobie także Pakistan, Iran, Afganistan, a nawet talibowie!

Gubernator generalny, Lord Dalhousie po przejęciu kamienia rnakazał urzędnikowi magistratu w Delhi zebranie faktów dotyczących pozyskanego brylantu i nakreślenia jego historii, zanim przekaże go królowej. Theo Metcalfe – niezbyt sumienny, lubiący chodzić na skróty, troszkę leniwy, hałaśliwy, uzależniony od hazardu ale mimo wszystko lubiany urzędnik zgromadził niewiele ponad bazarowe plotki, a swoje sprawozdanie koloryzował tam, gdzie brakowało mu dokładnych danych, lub z powodu braku dowodów na poparcie swoich odkryć. Taka historia Koh-i-noora przetrwała po dziś dzień, a po stu siedemdziesięciu latach od wersji Theo Metcalfe’a nikt nie pokusił się na jej podważenie. Przez lata każdą wzmiankę o dowolnym brylancie próbowano odnieść do Góry Światła, przez co jego mit rozrósł się znacząco i jeszcze bardziej odbiegł od prawdy.

Autorzy książki starają się ów mit odczarować, przedstawić informacje możliwie najbardziej prawdopodobne. Pierwsza część zatytułowana „Klejnot w tronie” (nawiązująca do umieszczenia kamienia w słynnym Pawim Tronie mogolskiego władcy Śahadźahana) odnosi się do najwcześniejszych wzmianek o klejnocie i okresie jego pobytu w Indiach, Iranie, Afganistanie, aż do momentu kiedy na jakiś czas słuch po nim ginie. William Dalrymple opiera się w tej części o dostępne starożytne teksty oraz średniowieczne i nowożytne źródła. Druga część autorstwa Anity Anand pod tytułem „Klejnot w koronie” nawiązuje do jego późniejszych dziejów, kiedy to kamień przeszedł nie tylko w ręce Korony brytyjskiej, ale i dosłownie – umieszczony został w koronie władczyni.
„Koh-i-noor” to nie tylko dogłębna analiza fascynującej historii słynnego kamienia, ale i opowieść o ludzkiej chciwości, brutalności, żądzach, pragnieniu bogactwa i władzy. Książka ta to nie tylko doskonała analiza dziejów obrosłego w mit klejnotu, ale i fascynująca wyprawa w meandry historii południowej i środkowej Azji, tradycje zdobnicze, gusta modowe, a nawet wątki astrologiczne i alchemiczne!

Ogromną wartością książki są fragmenty źródeł historycznych cytowanych przez autorów oraz niezwykle obszerna bibliografia, do której sięgnąć mogą zainteresowani tematem czytelnicy. Przepiękna, doskonale napisana, pełna faktów i wciągająca niczym najlepsze powieści przygodowe, uzupełniona wspaniałymi ilustracjami książka „Koh-i-noor” jest prawdziwym klejnotem domowej biblioteczki!