Mesjasze recenzja

Pisarz węgierski napisał książkę o wielkiej emigracji do Francji po Powstaniu Listopadowym, jednej z wielu polskich emigracji w ostatnich wiekach. Ten exodus był szczególnie trudny, bo emigranci nie mieli gdzie wracać, bez niepodległego państwa byli w gruncie rzeczy banitami. Rzecz cała zaczyna się fajnie: mamy takie polskie obrazki: swary pomiędzy obozami politycznymi na obczyźnie, romantyczne rojenia o odzyskaniu niepodległości, itd.

Ale głównym tematem książki jest opis mesjanizmu, tego szaleństwa z lat 40. XIX wieku, które opanowało Mickiewicza i nie tylko. A wyglądało to tak, że Andrzej Towiański, przybysz z Litwy, najpierw uzdrowił żonę Mickiewicza, a potem ogłosił, że Polacy są narodem wybranym i za rok wszyscy wrócą do wolnej ojczyzny; przy okazji mianował się nowym Mesjaszem, a Mickiewicz był jego prorokiem. W tych szczególnych warunkach emigracyjnych, bez żadnych perspektyw na odzyskanie niepodległości, było to ziarno trafiające na żyzną glebę, więc Towiański zyskał sobie setki gorliwych wyznawców.

Książka jest raczej reportażem historycznym, niż powieścią, bo oparta jest na solidnych źródłach. Niestety rzecz jest zbyt długa (800 stron) i zbyt nudna mimo interesującej tematyki. Gdyby szanowny autor skrócił książkę o połowę, to bym może dojechał do końca, a tak wymiękłem w połowie. Dostajemy bowiem rozbudowane opisy nowej religii Towiańskiego: anioły, zwiastowania, widzenia, nowe dogmaty, cały ten religijny bełkot, dla mnie trudny do strawienia. Niemniej pokazujący, że mesjanizm to było czyste wariactwo, które skończyło się niczym, zresztą łatwo to było przewidzieć. NB., symptomatyczne, że opisał to Węgier, jakoś nasi twórcy się nie kwapili...

Dla mnie najciekawsze w książce są bardzo smutne biogramy emigrantów listopadowych: podporucznika Petrykowskiego, majora Nabielaka, Kajsiewicza i wielu innych, ale to tylko drobne fragmenty tego obszernego dzieła. W sumie trochę żal wypuszczonej możliwości, bo temat jest ważny, i nie do końca historyczny: i teraz w naszej pięknej ojczyźnie różni mesjasze się trafiają i mają się całkiem dobrze.