Recenzja książki Filozofia i wszechświat. Wybór pism

Heller sam postanowił zebrać te swoje teksty, które wydały mu się najbardziej "swoje" i najważniejsze - w rezultacie powstała książka, której "tematyczny kościec" stanowi "filozoficzny namysł nad racjonalnością świata" (cytat ze wstępu Autora). W sumie jest to bodaj 38 tekstów, które mogą być w zasadzie czytane niezależnie. Część z nich to trudne, niemal techniczne rozważania: o Bergsona krytyce szczególnej teorii względności, o Quinie i Goedlu, o Johna Bella filozofii mechaniki kwantowej itd. Inne zahaczają o teologię, filozofię biologii i przyrody. Jako całość przedstawiają charakterystyczne dla Hellera myślenie o Kosmosie przez pryzmat poszczególnych teorii naukowych z ciągłym tłem metanaukowym, filozoficznym i migającym gdzieś w oddali - teologicznym.

Jest to ściśle racjonalistyczna, trudna książka. Znaczna część tekstu to odniesienia do istniejących teorii naukowych, na których Heller zna się doskonale, przez co niewiele jest tu tak naprawdę luźnego "filozowania"; jest to raczej wielka syntetyczna, niedomknięta etiuda na temat głębokiego znaczenia teorii miary i teorii prawdopodobieństwa, geometrii Minkowskiego i przestrzeni Hilberta... oraz samych faktów istnienia matematyzowalnej fizyki. Parę wybranych na chybił-trafił tytułów rozdziałów i podrozdziałów, żeby dać posmak poruszanych tu tematów: "Jak istnieją punkty?", "Minimalizm poznawczy i kosmologia", "Strukturalizm a teoria kategorii", "Stałe fizyki", "Algebraizacja matematyki". Książka wymaga od czytelnika stałego dokształcania się, ale sam język jest cudownie przejrzysty i dostarcza zwykle interesującego i intrygującego kontekstu filozoficznego. Jest to zdecydowanie najwyższej klasy filozofia, którą momentami olśniewa, a jako całość onieśmiela.