„Szukając inspiracji spójrz na świat spod przymkniętych powiek” — wywiad z Rochem Urbaniakiem

 

 

Charakter mojej pracy, bycia malarzem, nierozłącznie wiąże się z koniecznością konfrontowania tego co tworzę z odbiorcą. Jestem więc do tego dość przyzwyczajony. Co nie zmienia faktu, że w malarstwie mam dużo większe doświadczenie i jestem bardziej pewny swoich kompetencji. „Zaklinacz Tygrysów” to moja trzecia książka, ale pierwsza, która jest dłuższą formą. Poprzednie dwie z serii Papiernik były zbiorami opowiadań, bajek, nad którymi można było dużo łatwiej zapanować. Były krótkie, można je było zbudować wokół jakiegoś pojedynczego pomysłu albo anegdoty, ich fabuły prowadziły w lini prostej od A do Z. Tutaj sprawa była bardziej skomplikowana, bo było więcej „sznurków”, które trzeba było utrzymać i nie poplątać. Na szczęście miałem okazję współpracować ze świetnymi redaktorkami, po których uwagach i korektach wiedziałem, że książka, którą wydajemy, ma sens i „działa”. Dlatego premierze towarzyszyła oczywiście radość i ekscytacja, ale nie niepokój. 

 

 

 

 

 

 

W moim wypadku jeszcze bardziej. Przykładowo, zaczynając pracę nad „Zaklinaczem Tygrysów” wiedziałem, że chciałbym opowiedzieć historię o tygrysie, który się zgubił. I o tym, jak próbuje wrócić do domu. To miała być krótka, prosta książka dla małych dzieci. Ale z czasem wokół tego pomysłu pojawiły się obrazy, które otworzyły nowe furtki i postawiły nowe pytania. A co to za miejsce na tym obrazie? A co tam się dzieje? A to może niech bohaterowie tutaj trafią. Ale po co? Może niech spotkają tego stwora, który jest na tym innym obrazie? Ale kim on będzie? I tak dalej. I nagle okazało się, że mam w głowie zbieraninę pomysłów i widoków, z których wyłania się nie krótka bajka dla maluchów, tylko mini powieść z różnymi bohaterami, tajemnicą, wątkiem ekologicznym, kwestią przebaczenia i empatii. Zrobiło się poważnie. I nie było już odwrotu, bajka o zgubionym tygrysie zmieniła się w coś innego. Z tych swobodnie dryfujących scen i fragmentów trzeba było teraz tylko złożyć jedną, spójną całość. 

 

 

 

 

Podróżowanie jest dla mnie najmocniejszą forma inspiracji. Głównie dlatego, że podczas podróży, podczas oderwania od rutyny dnia codziennego, łatwo wprowadzić się w stan, w którym nowe miejsce wydaje się bardziej magiczne, niż jest w rzeczywistości. Jesteśmy tam przejazdem, wpadamy, robimy zdjęcia, coś jemy, kupujemy i jedziemy dalej. Ale jeżeli zatrzymamy się na chwilę i zastanowimy nad tym jakie mity, jakie legendy są związane z tym miejscem, jakie emocje w nas wzbudza, zwłaszcza jeżeli pojawiło się wcześniej w literaturze, filmie albo grach komputerowych, wtedy mamy coś, z czego można czerpać. Bo będąc we wrześniu w Katmandu, można trafić na festiwal Indra Jatra, podczas którego całe miasto chodzi przez kilka dni naprute lokalnym samogonem, panuje pocieszny choć trochę niebezpieczny chaos, ludzie biegają w maskach lokalnych demonów, żeby straszyć dziewczyny, a na końcu w karnawałowym nastroju ulicami miasta ciągnie się wielopiętrowy drewniany wóz, w którym siedzi Kumari. Dziewczynka uważana za reinkarnację bogini Taledźu. Jeżeli jednak będziemy chcieli spojrzeć na to bardziej spod przymkniętych powiek, wprowadzić się w stan zawieszenia niewiary, domieszać do tego wszystkie kulturowe konteksty, to nagle znajdziemy się w środku starożytnego miasta Kantipur (stara nazwa Katmandu) stolicy mistycznego królestwa ukrytego gdzieś w majestatycznych Himalajach. W trakcie święta, kiedy bogowie i demony schodzą na ziemię, żeby ucztować ze śmiertelnikami. Dodajmy do tego zapach łojowych świeczek, girlandy z kwiatów nagietka, wszędobylskie małpy siedzące na ulicznych lampach oraz to, że nepalska bogini Taledźu to odpowiednik indyjskiej Durgi, wielorękiej niepokonanej Dewi i nagle spojrzenie tej dziewczynki, Kumari, siedzącej na wielopiętrowym wozie nabiera nowego groźnego wymiaru. I bum. Jest inspiracja. Na obraz, na opowiadanie. Co kto chce. Ale nie trzeba po nie jechać tak daleko jak Nepal, Kambodża czy Japonia. Równie owocnie można się tak „wkręcić” na Podlasiu wypatrując tańczących na łąkach południc, albo w Krakowie przed smoczą jamą. A że trochę to wszystko naciągane? No cóż, grunt że działa. 

 

 

Literackich — żona. Zawsze pytam ją o zdanie, potem najczęściej wkurzam się i nie mogę uwierzyć, że nie dojrzała geniuszu w tym, co napisałem, potem liczę do dziesięciu, idę na papierosa, wracam, czytam jeszcze raz to, co napisałem i rzucam „cholera, miałaś rację, dzięki”. To ten mechanizm opisany na początku naszej rozmowy. Znaj swoje miejsce i słuchaj innych, jak się na czymś nie znasz. A malarskich? No tutaj jest inaczej. Jak jest namalowane, to znaczy, że uznałem, że jest dobre, i jak ktoś ma inne zdanie to bardzo proszę, ale mojego to nie zmieni. 

 

 

Na to pytanie zawsze jest tylko jedna odpowiedź: „Dinotopia” Jamesa Gurneya. Polskie wydanie 1993 rok. Najpiękniej ilustrowana książka, jaką widziałem. Do tego opisująca z kronikarską precyzją świat, w którym żyją i wspólnie tworzą cywilizację, ludzie i dinozaury. Przypominam, w 1993 we wrześniu była też premiera Jurassic Park. A ja miałem niecałe 7 lat. To była jedna z tych kosmicznych koniunkcji, kiedy wszystko było na swoim miejscu. Ta książka, w tamtym momencie, miała większy wpływ na to, gdzie teraz jestem i czym się zajmuję, niż całe studia na ASP. A coś innego? Wciągnąłem chyba wszystkie książki z Gwiezdnych Wojen, które wydał u nas Amber między 1994 a 2005. Literackiego Nobla ani Bookera nikt tam z tych autorów raczej nie dostał. Ale to były Gwiezdne Wojny. I książki. Dużo książek. Więc „win win situation”. 

 

 

Na pewno. Gdyby opinie były inne, ciężej by się było zmobilizować, żeby poświęcić czas i energię na napisanie czegoś kolejnego. Pewnie i tak w końcu bym to zrobił, ale nie z przekory, tylko dlatego, że tym wszystkim historiom trzeba dać jakoś wybrzmieć. To, że mam taką odskocznię, jaką jest możliwość napisania i wydania książki, jest naprawdę wielkim szczęściem.