Co Żydzi zrobili?

Tytuł do swego zbioru zaczerpnął Marciniak z książki Rafaela Scharfa. „Co Żydzi zrobili – pyta Scharf – jakie niewybaczalne grzechy popełnili, że tak się zaryli w świadomości i podświadomości wielu Polaków. Czy jest to tylko przejaw zwyczajnej, pospolitej nienawiści do „obcego”, „innego”, połączonej z tradycyjną chrześcijańską doktryną bogobójstwa – czy też jest w tym coś więcej, coś specyficznie polskiego, czego przyczyn trzeba szukać nie w charakterze Żydów, ale w psychice Polaków”. Przytaczam cały ten fragment, bo charakteryzuje on dokładnie punkt widzenia jaki przyjął Janusz Marciniak. Argumentom Marciniaka towarzyszą nieraz niebezpieczne uogólnienia a jego myśleniem kierują stereotypy. Zbyt często moim zdaniem przemawia on o ważnych sprawach na podstawie „niektórych Żydów” i „niektórych Polaków”. Tym niemniej to „potrzebna” książka, bo choć nie wnosi zbyt wielu nowych argumentów do dyskusji o stosunkach polsko– żydowskich, to przedstawia je spokojnie, bez morderczego zacietrzewieniaa za to z godną podziwu skrupulatnością i pokorą jednocześcnie. Ta niewielka w zasadzie książka, spięta klamrami medialnych wydarzeń ma tę niewątpliwie zaletę, że odwołuje się do zdarzeń dnia codziennego, dodajmy - jakże dramatycznych i niejednoznacznych moralnie zdarzeń. Obszerny tekst Poświęca Marciniak postaci Janusza Korczaka – szczególnie tym epizodom z jego życia, które nie utkwiły tak mocno w społecznej świadomości, jak postawa „laickiego świętego” podczas II wojny światowej.