Główne kierunki filozofii w wyjątkach z dzieł ich klasycznych przedstawicieli (teoria poznania - logika - metafizyka - teoria wartości). Antologia z komentarzami dla szkół średnich i wyższych

Książka bez wątpienia wyjątkowa, której poszerzone wydanie (prawie podwojona objętość) prezentujemy, ukazała się po raz pierwszy w okresie międzywojennym. Nie są to zwykłe wypisy z co najmniej trzech powodów. Przede wszystkim, i to jest najważniejsze, pierwsze wydanie przygotował z wyjątkowym znawstwem nie byle kto: Kazimierz Ajdukiewicz, pierwszoplanowa postać filozofii polskiej – i ogólniej, europejskiej – XX wieku. Niezwykłość tego dzieła widać jeszcze wyraźniej po upływie prawie półwiecza od jego śmierci. Po drugie, wybrane przez siebie teksty, w dużej części (jeśli chodzi o teksty autorów obcych) we własnym przekładzie, Ajdukiewicz opatrzył przypisami; niektóre z nich są małymi rozprawkami na temat poruszany w odpowiednim fragmencie tekstu głównego. Po trzecie, całość została przez Ajdukiewicza poprzedzona obszernym wstępem pod tytułem „Główne zagadnienia filozoficzne”, z którego po kilkudziesięciu latach wyrósł samodzielny podręcznik. Mamy zatem do czynienia z książką na najwyższym poziomie, napisaną przez mistrza dla szerokiego kręgu odbiorców. Walory dydaktyczne dzieła trudno jest przecenić. Po wojnie, już w latach czterdziestych XX wieku, Ajdukiewicz przygotował nowe wydanie, które jednak nie zostało opublikowane z przyczyn politycznych: w owych latach nie mogło być w komunistycznej Polsce mowy o edycji antologii z zakresu filozofii niemieszczącej się w ramach obowiązującej ideologii. Obecna edycja została przygotowana przez Profesora Jacka Jadackiego z Uniwersytetu Warszawskiego. Uwzględnia nie tylko pierwotny projekt samego autora, ale została rozszerzona o wybór tekstów największych polskich filozofów kolejnego półwiecza, w tym samego Ajdukiewicza. Pewnej modyfikacji, w duchu znanych planów autora, uległa też struktura antologii, przede wszystkim w zakresie problematyki wszystkich działów teorii wartości. Poprawiono również interpunkcję i pisownię zgodnie z współczesnymi zasadami. Samą w sobie wysoką wartość dydaktyczną tekstu tego wyjątkowego dzieła podnoszą zmodyfikowane szczegółowe indeksy (imienny, rzeczowy oraz symboli logicznych), tabela synchronistyczna, a także słowniczek wyrazów i zwrotów staropolskich i obcych oraz wykaz używanych skrótów. Książka jest ilustrowana portretami myślicieli. Zgodnie z intencjami Kazimierza Ajdukiewicza, antologia przeznaczona jest przede wszystkim dla uczniów i nauczycieli liceów oraz dla studentów i wykładowców szkół wyższych. Książka wypełnia dotkliwą lukę w dostępnej literaturze filozoficznej. SPIS TREŚCI Jacek Jadacki: Wprowadzenie do wydania drugiego Kazimierz Ajdukiewicz: Wprowadzenie do wydania pierwszego WSTĘP: GŁÓWNE ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE 1. Co to są pojęcia? 2. Pożyteczność pojęć: są one skarbnicą naszej wiedzy 3. Pojęcia a pogląd na pewną sferę rzeczywistości 4. Nie wszystkie pojęcia zostają wyjaśnione przez nauki szczegółowe 5. Zadania metafizyki: wyjaśnienie ostatecznych pojęć i pogląd na świat 6. Naczelne zagadnienia teorii poznania i główne sposoby ich rozwiązań 7. Naczelne zagadnienia i zadania logiki 8. Zagadnienia etyki normatywnej i opisowej, oraz sposoby ich rozwiązań 9. Psychologia 10. O doznaniach estetycznych 1. TEORIA POZNANIA Rozdział I. Kryterium prawdy 1. René Descartes: O czym można wątpić [1641] 2. René Descartes: Po czym można odróżnić prawdę od fałszu [1641] 3. Georg Simmel: Prawda polega na biologicznej pożyteczności [1895] 4. Jan Łukasiewicz: Praktyczna wartość zasady sprzeczności [1910] 5. Sextus Empiricus: O sceptycyzmie pyrronejskim [II/III w.] 6. Gorgiasz z Leontinoi: Nie możemy niczego poznać [V/IV w. przed Chr.] Rozdział II. Idealizm i realizm 1. John Locke: Nasze idee nie są wiernymi kopiami rzeczy [1690] 2. Hermann v. Helmholtz: Czy świat jest naprawdę taki, jakim się wydaje [1879] 3. George Berkeley: Jedynie nasze idee są dostępne poznaniu. Istnieją tylko dusze i ich idee [1710] 4. David Hume: Wnioski o faktach i stosunek przyczynowy [1748] 5. David Hume: Nie możemy poznać nic, prócz naszych idei [1739 1740] 6. Alexius Meinong: Krytyka argumentów idealizmu [1906] 7. Immanuel Kant: Istnieją rzeczy same w sobie, lecz poznać możemy tylko ich przejawy [1783] 8. Marian Smoluchowski: Czy nauki przyrodnicze dają nam poznanie świata rzeczywistego? [1917] Rozdział III. Racjonalizm i empiryzm 1. Platon: Tylko rozum dostarcza poznania [IV w. przed Chr.] 2. Jędrzej Śniadecki: O wyższości rozumu nad doświadczeniem [1799] 3. Gottfried Wilhelm Leibniz: Doświadczenie nie jest jedynym źródłem poznania [1704] 4. John Stuart Mill: Pewniki matematyczne są oparte na doświadczeniu [1843] 5. Immanuel Kant: O podstawach i źródłach poznania [1781] 6. Bertrand Russell: Krytyka empiryzmu i kantowskiej teorii poznania [1919] 180 2. LOGIKA 1. Jan Śniadecki: O potrzebie logiki i jej nauczania [1814] 2. Arystoteles: O zasadzie sprzeczności [IV w. przed Chr.] 3. Louis Couturat: Główne twierdzenia logiki algorytmicznej. Rachunek powiedzeń [1912] 4. Louis Couturat: O błędności niektórych trybów klasycznego sylogizmu [1913] 5. Antoine Arnauld: Definicje wyrazów i definicje rzeczy [1662] 6. Louis Couturat: Definicje w matematyce [1905] 7. Jan Łukasiewicz: O rodzajach rozumowania [1915] 8. Kazimierz Twardowski: O naukach apriorycznych czyli racjonalnych (dedukcyjnych) i naukach aposteriorycznych czyli empirycznych (indukcyjnych) [1923] 9. John Stuart Mill: Czy sylogizm przedstawia petitio principii? [1843] 10. John Stuart Mill: Logiczna wartość sylogizmu [1843] 11. Christoph Sigwart: Czy pogląd Milla na wartość sylogizmu jest słuszny? [1873] 12. Louis Liard: Metody badania indukcyjnego według Johna Stuarta Milla [1878] 13. William Kingdon Clifford: Co to jest wyjaśnienie [1896] 14. John Stuart Mill: Wyjaśnienie praw przyrody [1843] 15. Antoine Arnauld: Główne postaci sofizmatów [1662] 3. METAFIZYKA 1. Jan Śniadecki: O metafizyce, jej doniosłości i trudności [1814] 2. René Descartes: Dusza i ciało różnią się co do swej istoty [1644] 3. Friedrich Paulsen: Materializm i jego krytyka [1892] 4. Artur Schopenhauer: Istotą świata jest wola [1819] 5. Artur Schopenhauer: Krytyka materializmu [1819] 6. Rudolf Hermann Lotze: Istnieją rzeczy same w sobie, a istota ich jest duchowa [1883] 7. Ernst Mach: Świat duchowy nie jest w swej istocie materialny, ani materialny nie jest w istocie duchowy, lecz każdy składnik świata rzeczywistego jest zarówno materialny, jak duchowy [1886] 8. Henri Bergson: O czasie [1889] 9. Kazimierz Ajdukiewicz: Czas prawdziwy [1947] 10. Platon: O idei piękna [IV w. przed Chr.] 11. Arystoteles: Forma czyli istota rzeczy jednostkowych. Nie istnieje ona w oderwaniu od nich, jak uczył Platon [IV w. przed Chr.] 12. Kazimierz Twardowski: Historia sporu o uniwersalia w wiekach średnich [1910] 4. TEORIA WARTOŚCI Rozdział I. Antropologia 1. Izydora Dąmbska: Lęk przed śmiercią [1946] 2. Józef Maria Bocheński: Dusza i jej nieśmiertelność [1987] 3. Jan Salamucha: Istnienie Boga [1946] 4. Jan Salamucha: Zło i cierpienie [1947] 5. Hugo Kołłątaj: O równości przyrodzonej między ludźmi [1810] 6. Leon Petrażycki: Zagadnienie wolności woli [1905] 7. Tadeusz Czeżowski: Sens i wartość życia [1962] 8. Kazimierz Twardowski: Pesymizm i optymizm [1934] 9. Kazimierz Ajdukiewicz: Pochwała życia pracowitego [1948] 10. Władysław Tatarkiewicz: Definicja szczęścia [1947] 11. Tadeusz Czeżowski: O szczęściu [1940] Rozdział II. Etyka 1. Tadeusz Czeżowski: Czym są wartości [1964] 2. Antoni Wiśniewski: O etyce w ogólności [1753] 3. Sebastian Petrycy z Pilzna: Co to jest dobro [1618] 4. Andrzej Maksymilian Fredro: Cnoty i ich pozory [1664] 5. Władysław Tatarkiewicz: O czterech rodzajach sądów etycznych [1930] 6. Tadeusz Kotarbiński: O istocie oceny etycznej [1948] 7. Kazimierz Ajdukiewicz: O sprawiedliwości [1939] 8. Maria Ossowska: Miłość bliźniego i życzliwość powszechna [1970] 9. Władysław Witwicki: Czy prawda obowiązuje zawsze? [1957] 10. Ignacy Krasicki: O niegodziwości obmowy i szyderstwa [1798 1799] Rozdział III. Estetyka 1. Stanisław Ossowski: Piękno [1936] 2. Stanisław Ossowski: Co to są przeżycia estetyczne? [1933] 3. Henryk Elzenberg: Osobowość twórcza artysty [1948] 4. Maciej Kazimierz Sarbiewski: Istota poezji [1626 1627] 5. Maurycy Mochnacki: Czy sztuka winna naśladować naturę? [1828] 6. Leon Chwistek: Wielość rzeczywistości w sztuce [1924] 7. Roman Ingarden: Dzieło literackie jako twór wielowarstwowy [1931] Tabela synchronistyczna Indeks imienny Indeks rzeczowy Indeks symboli logicznych Słowniczek wyrazów i zwrotów staropolskich i obcych Wykaz używanych skrótów