Gniew

Mariano Azuela należy do najwybitniejszych pisarzy Meksyku. Najcenniejsze jego utwory inspirowane są przez burzliwy okres rewolucji 1910 roku – przełomowy moment w historii tego kraju – gdyż sam Azuela zetknął się z nią oko w oko uczestnicząc w walkach jako lekarz oddziałów partyzanckich osławionego Pancho Villi. Powieść Los de abajo, której tytuł brzmi w przekładzie polskim Gniew, zrodzona z autentycznych przeżyć i obserwacji autora, cieszy się od szeregu lat zasłużoną sławą i uważana jest za reprezentatywny utwór o rewolucji meksykańskiej.

Powieść ta przedstawia wycinek pierwszego okresu rewolucji w całej jej dramatycznej wieloznaczności. Niezaprzeczalną i największą wartością książki jest właśnie obiektywizm w ujęciu tego skomplikowanego i obszernego tematu. Autor bowiem, który zyskał sobie miano dokumentalisty rewolucji, nie fałszuje prawdy o przywódcach i prostych żołnierzach. Bohaterowie powieści – naprędce niemal zorganizowany oddział górala Demetria, który po paru udanych akcjach zostaje mianowany generałem, mniej lub bardziej przygodni żołnierze, prostytutki i wieśniaczki, które przyłączają się po drodze – to krzywdzony i pozbawiony praw naród, zwykli ludzie, z jednej strony bohaterscy i prawi, z drugiej narażeni na szereg pokus – takich jak żądza władzy, prestiżu i chciwość, którym uległo tylu wyżej od nich stojących rodaków. Jeśli zaś dochodziło do drastycznych i nierzadko okrutnych incydentów, wynikało to głównie z ciemnoty i prymitywizmu, na jakie skazało tych ludzi najniższe miejsce w hierarchii społecznej. Jest to więc epopeja sponiewieranego narodu podnoszącego się z ucisku i nędzy, aby walczyć o swoje prawa i lepszą przyszłość.

Ta niezwykle interesująca i pełna dramatycznego napięcia powieść, która zapoczątkowała nowy – i z gruntu nowoczesny – okres w literaturze meksykańskiej, zalicza się już do klasyki. Doczekała się szeregu wznowień i przekładów na kilkanaście języków świata.