Mykwa

Zyta Rudzka niezależnie jakiego tematu tknie, czy to mocno eksploatowanego zawsze czyni to w sposób nietuzinkowy.
Każdy z bohaterów grzęźnie w jednej z dekad swojego życia. Bella spogląda w lustrze chcąc zobaczyć jak wygląda ohydny Żyd, nie może się nadziwić, że ma narodowość wypisaną na twarzy. W końcu Żyd jest ciemny, brudny, zły.

To, co przesiąka przez kartki tej mikropowieści to intymność. Trauma dziedziczona z pokolenia na pokolenie nie daje szans na spokojne, szczęśliwe życie. Bohaterowie wiodą żywot niczym kanałowe szczury pomimo, iż obserwujemy ich codzienność widzimy, że ciągle pozostają w cieniu.
Nad ich głowami ciągle majaczy widmo antysemityzmu, który kładzie się cieniem na ich duszach, nie pozwalając na normalność.

Autorka zaskoczyła na poziomie formy, stylu, który potrafię rozpoznać już po kilku zdaniach, na poziomie tematyki już niekoniecznie. Tworząc fragmentaryczne, odrębne narracje dodaje do tego cięty, błyskotliwy język.
Nie dziwi zatem, że została laureatką tyłu nagród. Odkryłam jej twórczości za sprawą Krótkiej wymiany ognia, później przyszedł czas na Ten się śmieje kto ma zęby, zamierzam bacznie przyglądać się jej twórczości. Cieszy mnie świadomość, że grono moich ulubionych polskich autorów poszerzyło się o nazwisko Zyty Rudzkiej.

„Wraca ze szkoły, na drzwiach do mieszkania napis: żydy – ohydy. […] Bella staje przed lustrem w łazience – chce zobaczyć, jak wygląda ohydny Żyd”.

Mykwa służy do rytualnej kąpieli, oczyszczającego obmycia ludzi i naczyń skalanych. Z kolei „Mykwa” Zyty Rudzkiej to historia trzech kobiet z żydowskiej rodziny, które są zupełnie różne, a jednak mają ze sobą wiele wspólnego. To opowieść o odrzuceniu, bólu, nienawiści i rasizmie. O tym, co najbardziej boli i o czym chcielibyśmy zapomnieć.

Zyta Rudzka w tej krótkiej książce wyraża stosunek Żydów do Polaków; zarówno przed, w trakcie, jak i po drugiej wojnie światowej. Tworzy mozaikę pokoleniową, opowiadając losami pojedynczych ludzi historię całego narodu. „Mykwa” chwyta za gardło i nie pozwala odetchnąć. Uderza w czytelnika swoim przekazem, gdyż o trudnych rzeczach opowiada językiem pięknym, miejscami metaforycznym.

Nie potrafię ocenić książki, która opowiada o wydarzeniach historycznych. Chociaż postacie stworzone przez autorkę są fikcyjne, to II wojna światowa wydarzyła się naprawdę. Zyta Rudzka opisuje ją bez patosu czy upiększania, wskazując jasno na to, jak nieprzepracowana trauma odbija się na kolejnych pokoleniach. Jej styl dla niektórych będzie zbyt poetycki, ulotny i niezrozumiały. Wielu rzeczy musiałam się w tej historii domyślać i mam wrażenie, że do niektórych rozdziałów wciąż będę wracać.
...

“Mykwa” to wznowienie powieści, którą autorka wydała w 1999 roku. Opowiada o trzech pokoleniach kobiet, które mierzą się z traumą swoich przodków. Wojenne wydarzenia destrukcyjnie wpłynęły na ocalałych, a owa destrukcja przenosi się z pokolenia na pokolenie sprawiając, że ich życia już na zawsze zostają naznaczone tym, czego doświadczyli ci, których już nie ma.

Zyta Rudzka kreśli obraz ludzi, których pochodzenie skreślono, poniżono, zmieszano z błotem. W realistyczny sposób pokazuje niszczący wpływ antysemityzmu i wojny na losy kolejnych pokoleń. To one otrzymują w niechcianym darze od matek, babek, ojców i dziadków cierpienie i traumy. To jak nietrafiony prezent z okazji narodzin. Brak uśmiechu na twarzach, niezrozumienie, szykany, kąśliwe komentarze, antysemickie zaczepki, konflikty. Kto marzy o takich podarunkach?

Z twórczością autorki po raz pierwszy spotkałam się przy okazji rewelacyjnej książki “Ten się śmieje, kto ma zęby” i zakochałam się. Zakochałam się w sposobie, w jakim Rudzka potrafi wykreować literacką przestrzeń. A robi to w sposób szczery, bezkompromisowy, dotyka tematów trudnych, często zaśniedziałych, zepchniętych do kąta. I musicie wiedzieć, że robi to, w przeciwieństwie do poruszanych tematów w sposób lekki, swobodny, bawi się słowami, zdaniami, każdą kropką i przecinkiem.

Mimo, że “Mykwy” nie zaliczę do grona moich ulubionych książek, to jestem pewna, że trudno będzie o niej zapomnieć, bo jest wyjątkowa i w nieszablonowy sp...