Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946

W swej najnowszej książce Joanna Tokarska-Bakir opisuje sytuację Żydów ukrywających się po likwidacji gett we wsiach regionu kielecko-sandomierskiego, zwłaszcza stosunek do nich miejscowej ludności chrześcijańskiej oraz partyzantów, zarówno formacji podporządkowanych Armii Krajowej, jak i Armii Ludowej. Istotnym przedłużeniem głównego tematu są dzieje Żydów tego rejonu po zakończeniu wojny, z cezurą pogromu kieleckiego w lipcu 1946, a następnie dzieje pamięci o tych wydarzeniach: porównanie zapisanych relacji, zeznań sądowych bądź wysłuchanych opowieści żydowskich i polskich. Autorka stroni od uogólnień, pokładając nadzieję raczej w studiach dobrze udokumentowanych przypadków. Z nich najbardziej dramatyczne są historie dwóch partyzanckich oddziałów: AL „Świt” i AK „Wybranieckich” – oba bezlitośnie zabijały Żydów zgłaszających się na ochotnika do walki z Niemcami oraz ukrywających się po lasach, niekiedy dokonując egzekucji pod pozorem fikcyjnego wyroku sądu specjalnego za rzekomą współpracę z okupantem. Książka opowiada też dzieje relacji jednego z żołnierzy oddziału „Barabasza”, Ryszarda Maja, którego wstrząsająca opowieść o wykonywanych przez partyzantów egzekucjach Żydów nie została dotąd ujawniona wskutek obaw jej posiadacza i oporów jego doradców.

„W roku 2008 w zbiorze źródeł do pogromu kieleckiego Arnon Rubin opublikował szkic Notatek do raportu, zapisanych ręką nieznanego oficera MBP. Zanotowano w nim okrzyki, jakie padały ze strony tłumu, zanim wtargnął on do schroniska: `Tam zamordowali dwanaście dzieci naszych!`; `Wy parszywe Żydy, wyście Jezusa Chrystusa na Golgotę prowadzili, teraz was nauczymy!`. Te dwa okrzyki tworzą coś w rodzaju skróconego sylogizmu, jako że zgodnie z legendą o krwi sposób zadawania śmierci porywanym dzieciom miał być powtórzeniem męki Chrystusa”.
Fragment książki