Pamiętniki z wojny moskiewskiej

Reinhold Heidenstein (1553-1620), sekretarz kancelarii królewskiej Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, dyplomata, bliski współpracownik kanclerza Jana Zamoyskiego. Urodził się w osiadłej na Pomorzu rodzinie niemieckiej. Studiował na uniwersytetach w Królewcu, Wittenberdze i Padwie. Potem podróżował zgodnie z ówczesnym zwyczajem po krajach Europy Zachodniej. Gdy powrócił do Polski, jego zdolności docenił kanclerz Jan Zamoyski, który uczynił go sekretarzem królewskim. Reinhold Heidenstein brał także udział w misjach dyplomatycznych. Pod koniec życia zrezygnował ze służby publicznej i osiadł w swych dobrach na Pomorzu. Zmarł w rodzinnym majątku w Sulęczynie. Jego syn Jan (zm. 1673) był kasztelanem gdańskim. Dzieło De bello Moscovito commentatońum libń sex (Pamiętniki wojny moskiewskiej w sześciu księgach) wydane zostało w 1584 r. w drukarni Łazarzowej w Krakowie. Opisuje ono trzy kampanie wojenne Stefana Batorego podjęte przeciwko Rosji na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVI w. Ten wielki władca i wielki wódz otaczał się ludźmi utalentowanymi i nie chciał, aby jego czyny zaginęły w pomroce historii. Pragnął, aby jego dokonania wojenne miały swego piewcę, tak jak piewcą przewag bitewnych Achillesa był Homer, a Cezara on sam. Jan Zamoyski polecił właśnie Heidensteinowi spisać historię trzech wypraw przeciwko państwu moskiewskiemu. Stefan Batory był żywo zainteresowany tym dziełem i podobno sam wprowadzał poprawki. Pamiętniki cieszyły się wielką popularnością i miały kilka wydań, a ich autor uważany był za największego polskiego dziejopisa od czasów Jana Długosza. W 1894 r. ukazało się we Lwowie ich tłumaczenie na język polski (tłum. Jan Czubek). Niniejsze wydanie opiera się na tym przekładzie. Wprowadzono jedynie niewielkie uwspółcześnienia w zakresie języka.