Wiek XVIII - między tradycją a oświeceniową współczesnością. Hermeneutyka wartości religijnych

Ostatni tom serii, w którym autorzy starali się uchwycić znaczące obszary XVIII stulecia – od saskich początków po oświeceniowo-romantyczny przełom. Teksty dotyczą problemów aksjologicznych w poezji późnego baroku, obecności tradycji biblijnej w języku poezji religijnej epoki, odnowie życia kościelnego i pogłębieniu świadomości wiernych, wychowaniu religijnym w kolegiach szlacheckich, wreszcie – literackich świadectw postaw wobec deizmu. Osobne studium poświęcono świadomości wyznaniowej najwybitniejszego poety drugiej połowy XVIII w. – Ignacego Krasickiego. Dwie rozprawy dotyczą Żydów mieszkających w Pierwszej Rzeczypospolitej: transformacji religijnej w środowiskach żydowskich w XVIII w. oraz kwestii żydowskiej w oświeceniowych sporach o wartości – tak jak została ona ujęta w złożonym i niejednoznacznym pisarstwie Juliana Ursyna Niemcewicza. Tom zamyka studium, w którym na przykładzie dzieł literackich wczesnego romantyzmu pokazano, jak najważniejsze problemy aksjologiczne stulecia rysują się w oczach przedstawicieli następnej epoki. Dwunastotomowa seria monografii Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości przedstawia dziedzictwo kulturowe XV–XVIII wieku jako integralną, lecz oryginalną część kultury europejskiej. Celem badawczym jest rozpoznanie dróg i form obustronnej transmisji wartości estetycznych, politycznych i religijnych oraz ukazanie w szerokim, multilateralnym kontekście porównawczym oryginalnej struktury aksjologicznej kultury polskiej epok dawnych. Teksty kultury są badane w perspektywie wewnętrznej jako zapisy aktów ukierunkowanych na rozumienie wartości, a w perspektywie zewnętrznej jako wypowiedzi włączające się w europejskie dyskusje literacko-estetyczne, polityczne, religijne. W intensywnym dialogu kultura Rzeczypospolitej przejawia nie tylko chłonność na nowe idee, lecz także kreatywność i dynamikę działania na obszarze Europy.