Z pamiętników bezrobotnych. Pamiętnik nr 4

Co dzieje się w głowie dotkniętego bezrobociem człowieka, który każdego dnia walczy o kawałek chleba? Odpowiedź na to pytanie możemy znaleźć w Pamiętnikach bezrobotnych.

Wielki odzew obywateli, z którym spotkała się ogólnokrajowa akcja zainicjowana przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w czasach międzywojnia, świadczy o tym, jak żywym tematem rozmów w polskich domach była wówczas klęska bezrobocia.

W 1931 roku ówczesny kierownik Instytutu, socjolog i ekonomista Ludwik Krzywicki, wystosował odezwę do bezrobotnych, zachęcając ich do przelania na papier swoich doświadczeń i odczuć związanych z funkcjonowaniem na rynku pracy. Apel ten został przedrukowany w wielu popularnych czasopismach, dzięki czemu wieść o ogłoszonym konkursie rozeszła się na cały kraj. Do Instytutu napłynęło aż 774 tekstów. Po dokonaniu selekcji nadesłanych prac jurorzy wybrali 57 z nich i zakwalifikowali je do druku (jednym z jurorów konkursu był Tadeusz Boy-Żeleński, a wstępnego przeglądu nadesłanych wspomnień dokonywała między innymi Halina Krahelska).

Wyróżnione osobiste zapiski zostały opublikowane w zbiorze Pamiętniki bezrobotnych, z którego to pochodzą dwa teksty, które oddajemy w ręce czytelników. Pamiętnik krawcowej oraz pamiętnik robotnicy niewykwalifikowanej to przejmujące świadectwa nędzy, rozpaczy i codziennej walki o przetrwanie, a także mimo wszystko — nadziei na lepsze jutro. Z tekstów wyłania się obraz polskiego społeczeństwa robotniczego w świetle międzywojennego kryzysu na rynku pracy. Autorki pamiętników nie owijają w bawełnę — używają prostego języka, dosadnie nazywają targające nimi uczucia, ukazując bezmiar swego cierpienia. Opisują, czym naznaczona jest dola osób w kryzysie bezrobocia. Konflikty rodzinne, skrajne ubóstwo, ciągłe odczuwanie głodu, poczucie wstydu i wykluczenie społeczne — to problemy, które nieustannie zaprzątają ich głowy, prowadząc niekiedy do myśli samobójczych.

Pamiętniki to cenne materiały źródłowe w badaniach socjologicznych i historycznych, jednak podczas ich analizy należy mieć na uwadze, że z racji oczywistego emocjonalnego zaangażowania autorów czytelnik powinien podejść do nich z pewnym dystansem.