Pociągi pod specjalnym nadzorem recenzja

To pierwsza książka Hrabala, po którą sięgnąłem; zainspirowała mnie lektura `Laski Nebeskiej’ Mariusza Szczygła. No i wsiąkłem, czeski mistrz został jednym z moich ulubionych pisarzy.

Pokazuje tu Hrabal lwi pazur, łącząc w typowy dla siebie unikalny sposób rzeczy wzniosłe i śmieszne, patrzy na ludzi po czechowowsku, z wielką miłością i przenikliwością: z jednej strony są śmieszni i żałośni, z drugiej strony to bohaterowie. Nie znam pisarza w Polsce, który by tak potrafił opisać naturę ludzką, z reguły staczamy się w patos albo totalny nihilizm. U Hrabala patosu nie znajdziemy, ale w tle mamy okropności wojny pokazane subtelnie i symbolicznie: potworne okrucieństwo w stosunku do zwierząt, niemieccy uchodźcy, którzy musieli w piżamach uciekać ze swoich domów. No i dostajemy niepodrabialny hrabalowski humor, czasami to śmiech przez łzy, ale zawsze śmiech.

Warto zwrócić uwagę na niezwykłe portrety kolejarzy: dyżurny ruchu pan Całusek, miłośnik kobiet, pan zawiadowca – gołębiarz i wreszcie narrator, Miłosz Pipka, który ma różne kłopoty związane z dojrzewaniem, ale się nie daje. Niesamowite jest u Hrabala to połączenie trywialnego ze wzniosłym, nie tylko zresztą u niego, to myślę wyróżniająca cecha literatury czeskiej.

Myślę, że gdyby to napisał polski pisarz, mieszając wojenne bohaterstwo z trywialnością i śmiesznością, zostałby schlastany, bo my jesteśmy nadęci i pielęgnujemy mity: jeśli ktoś jest bohaterem, to musi być ze spiżu. Pamiętam, że przed wielu laty Kazimierz Kutz wystawił w telewizji genialną sztukę Różewicza ‘Do piachu’ która pokazuje wojnę i partyzantkę inaczej, nie pomnikowo, ale zwyczajnie, trywialnie i brutalnie. Jaki był skandal, protesty się sypały! Teraz wystawienie tej sztuki jest nie do pomyślenia, dusząca atmosfera bogoojczyźniana przytłacza i przydusza. Dlatego proza Hrabala jest jak łyk świeżego powietrza.

Warto też wspomnieć, że na podstawie tego opowiadania powstał wspaniały film w reżyserii Jirziego Menzla.

Słuchałem audiobooka w doskonałej interpretacji Jerzego Zelnika.