Ameryka, Europa, Rosja

Adam Gurowski (1805–1866) był w XIX wieku jednym z najlepiej znanych polskich myślicieli i publicystów. Jego książki i artykuły czytano szczególnie chętnie we Francji, Anglii i Stanach Zjednoczonych. Zwłaszcza za Oceanem ceniono go za teksty o problematyce europejskiej i rosyjskiej. Odegrał też dużą rolę w propagandowej walce toczonej w czasie wojny secesyjnej, w której wspierał Północ. Kontrowersje związane z ideowymi i politycznymi wyborami Gurowskiego i brak polskich wydań jego prac sprawiły, że jego dorobek nie znalazł nigdy należnego mu miejsca w naszym życiu intelektualnym. Sam uważał się za apostatę narodowego, a również wielu jego krytyków piętnowało go jako zdrajcę, który wyrzekł się ojczyzny. Ich zdaniem wywodził swe koncepcje ze złych zasad ideologicznych (np. kultu przemocy i materializmu politycznego) i błędnego rozumienia istoty posłannictwa dziejowego Rosji. Podkreślali także, że źle ocenił żywotność i przywiązanie do swej tożsamości samych Polaków. Talent Gurowskiego służył zatem niekiedy złej sprawie, zarazem jednak rozmach i błyskotliwość jego wywodów stawiają go w gronie najwybitniejszych polskich autorów okresu zaborów. Niniejszy tom zawiera jego książkę pt. Ameryka i Europa, którą śmiało można porównywać ze słynnym dziełem Tocqueville'a O demokracji w Ameryce. Znajduje się w nim również wykład poglądów Gurowskiego na temat Rosji – wieńczący pracę Russia as it is rozdział pt. Boskie przeznaczenie. Ponad sto pięćdziesiąt lat po ich ukazaniu się w Nowym Jorku te wybitne dzieła wreszcie trafiają do czytelników w polskim przekładzie.