Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944-1990

Biuro „C” MSW było „mózgiem” aparatu bezpieczeństwa – pełniło funkcję koordynatora wszystkich działań podejmowanych przez jednostki operacyjne. W jednej z prac szkoleniowych dyrektor tego Biura płk Kazimierz Piotrowski pisał: Równolegle z organizowaniem się aparatu jako jego nieodłączne, pomocne ogniwo powstawały komórki ewidencji operacyjnej. Aparat zdawał sobie sprawę z konieczności zbierania i gromadzenia informacji o wrogach nowej rzeczywistości. Główne funkcje komórek ewidencji operacyjnej polegały zatem na gromadzeniu materiałów i danych o osobach, które aparat ten interesowały.

Celem publikacji Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Zbiór normatywów jest próba ustalenia, czym była ewidencja operacyjna dla funkcjonariuszy UB, a następnie SB oraz jakie zajmowała miejsce w strukturach aparatu bezpieczeństwa. Edycja źródłowa zbiera normatywy wytworzone przez ministra bezpieczeństwa publicznego/spraw wewnętrznych oraz dyrektora Biura „C” i jego poprzedników wydawane dla jednostek UB‒SB. Minister spraw wewnętrznych wydawał przepisy dla jednostek operacyjnych MSW, zaś dyrektor Biura „C” – przeznaczone dla pracowników ewidencji operacyjnej.

Edycja składa się z trzech części. Część pierwsza obejmuje wstęp i tematyczny przewodnik po normatywach, część druga i trzecia – dokumenty. We wstępie omówiono stan badań, przedstawiono przemiany w strukturze organizacyjnej pionu „C” oraz jego zadania w świetle publikowanych zarządzeń i instrukcji. W części drugiej znajdziemy zarządzenia i instrukcje podejmujące problematykę ewidencji oraz rejestracji osób i spraw, również agentury. Część trzecia obejmuje przepisy związane z funkcjonowaniem archiwum Biura „C” i jego poprzedników (czyli archiwum materiałów operacyjnych oraz archiwum materiałów nieoperacyjnych występujące do 1965 r. jako Centralne Archiwum MSW). Wyszukiwanie konkretnego przepisu wg wybranych haseł rzeczowych ułatwiają tematyczny przewodnik po normatywach oraz indeks rzeczowy.

Opracowany przez dr Monikę Komaniecką-Łyp tom ma służyć pomocą historykom, badaczom materiałów komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. Autorka ma nadzieję, że edycja normatywów przyczyni się do dalszych badań nad pionem ewidencji i archiwum.