Opinia na temat książki Homo Deus: A Brief History of Tomorrow

Homo Deus to kontynuacja innej książki tego samego autora, czyli Sapiens (dla zmyłki w polskiej wersji jest: Od zwierząt do bogów). Już samo nazwanie człowieka „sapiens” jest kontrowersyjne, tym bardziej nadanie mu przymiotu „Deus”. Bez przesady. Niemniej wiedziałam już, co może mieć na myśli Harari i przygotowywałam się na intelektualną ucztę, gdzie będą serwowane mi znane smaki w zupełnie innych kombinacjach, czasami trudnych do przełknięcia.

W skrócie główna teza autora brzmi, że jako gatunek prawie osiągnęliśmy kres naszej ewolucji i zdobyliśmy boskie moce, w przyszłości staniemy się biologiczno-elektronicznymi hybrydami, a być może zostaniemy zastąpieni przez sztuczną inteligencję (niekoniecznie obdarzoną świadomością). Przez całą historię ludzkość walczyła z głodem, chorobami, siłami przyrody i wreszcie ze śmiercią. Trochę na wyrost i z duża dozą optymizmu autor twierdzi, że te problemy mamy za sobą. Nawet jeśli jeszcze nie jesteśmy nieśmiertelni, to tylko kwestia czasu kiedy będzie to możliwe. Tu rodzi się od razu pytanie, czy nieśmiertelność poprzedzona udoskonalaniem organizmu będzie szeroko dostępną opcją, czy tylko przywilejem elit. Noah Yuval Harari przez cała książkę nie ucieka od etycznych rozważań, które w sposób oczywisty związane są z tematem. Porusza szereg zagadnień, wraca do kwestii sukcesu ewolucyjnego gatunków zwierząt hodowlanych okupionego mizerią życia poszczególnych pojedynczych zwierząt.

Powraca również tematyka ideologii, które kształtują nasze myślenie o świecie, a z biegiem historii stają się przestarzałe, niezrozumiałe i umierają. Ideologie są zrównane z religiami ze względu na wiele podobieństw. Przeprowadzenie takiej analogii może być oburzające zarówno dla wyznawców religii, bo strąca je z piedestału, jak również dla zwolenników różnych ideologii, bo sugeruje opieranie się na wierze, a nie wiedzy oraz dogmatyzm. Może to nie być przyjemna myśl, ale warto ją rozważyć. Zdaniem autora dominującą religią światową jest obecnie humanizm, którego dni lub lata są jednak już policzone. Nadchodzi era „dataizmu” – ideologii opartej na danych, algorytmach, a wreszcie na sztucznej inteligencji.

Ten ostatni wątek był dla mnie bardzo ciekawy. Zawsze sądziłam, ze AI może stanowić zagrożenie dla ludzkości dopiero wtedy kiedy zdobędzie świadomość. Harari twierdzi, że wystarczą samodoskonalące się algorytmy, które sprawią, że ludzie okażą się w dużym stopniu zbędni. Niektóre przykłady istniejących obecnie rozwiązań technicznych są tego wyraźnym znakiem.

Trudno mi zwięźle opisać zawartość „Homo Deus” – to pozycja naładowana wiedzą (sam indeks tematyczny liczy sobie 10 stron haseł), zadająca niewygodne pytania i burząca spokój umysłu. To jest coś, co sobie bardzo cenię – strawa dla umysłu i temat do wielu rozmów. Żeby jeszcze tylko była przetłumaczona na język polski…