Kategorie. Analityki pierwsze. Analityki wtórne

Kategorie to jeden z podstawowych tekstów dla wszystkich studiujących filozofię, a w szczególności filozofię starożytną, pierwsza wykładnia zachodniej ontologii, czyli nauki o najogólniejszych cechach każdego bytu oraz o sposobach opisu tych cech. Od niego zaczyna się często wykład myśli Arystotelesa. Analityki pierwsze i Analityki wtóre to wykładnia Arystotelesowskiej logiki, która stanowi rozwinięcie jego nauki o poznaniu oraz o najogólniejszych cechach bytu. Wartość obu analityk nie przeminęła do dzisiaj. Każda niepołączona wypowiedź oznacza albo substancję, albo ilość, albo jakość, albo stosunek, albo miejsce, albo czas, albo położenie, albo stan, albo działanie, albo doznawanie – tą listą dziesięciu kategorii Arystoteles wyznaczył filozofii horyzont zapytywania o naturę rzeczywistości. Czy to badając samo urządzenie świata, czy też zgłębiając strukturę myślenia podmiotu, lub też analizując gramatykę języków naturalnych i sztucznych, filozofowie i naukowcy od ponad dwóch tysięcy lat posługują się terminem kategoria na usystematyzowanie różnorodności przedmiotu swoich badań. Pierwszym myślicielem, który przedstawił systematyzację wszystkich rodzajów bytu, był Arystoteles. Arystotelesa uważa się powszechnie za fundatora logiki i pierwszego filozofa, który opracował formalne reguły wnioskowania oraz naukowego opisu świata. Jego pisma dotyczące zasad myślenia do dziś stanowią niewyczerpane źródło inspiracji. Dla współczesnego czytelnika z pewnością interesujący będzie fakt, że Arystoteles nie odróżniał jeszcze pytania o byt od analizy samego języka. Dzięki temu jego pisma stanowią być może najlepszy istniejący dowód na to, jak bardzo nasze rozumienie świata jest zapośredniczone w kategoriach języka, którym mówimy.